Lees het rapport - Reith | Hendriks & partners

58
eens te worden met elkaar op het niveau van politieke opvattingen, waarden of belangen
(dat lukt toch niet), zolang je maar bereid bent om na te denken over het concrete vraagstuk
waar de groep zich mee geconfronteerd ziet. Zoals hij het beeldend uitdrukt: “Parties
in conflict may disagree about what the Bible means and what their sense of the Creator
requires of them, and they may nevertheless agree about where to place the stop signs on
the roadway” (Forester, 2009, pp. 6).
Elkaar vinden in een praktische oplossing gaat echter niet vanzelf. Gesprekspartners
framen hun wensen, doelen en mogelijkheden op verschillende manieren. Daarbij gaat
het uitdrukkelijk ook om de erkenning van de ander in zijn of haar verschillende standpunt
en identiteit. Er zijn partijen die ruimte laten in de invulling van hun wensen om
eerst van andere partijen te horen of te leren. Er zijn ook partijen die van meet af aan het
eigen standpunt formuleren als in een debat. Niet alleen de eigen optie wordt beargumenteerd,
maar ook het hoe en waarom andere opties niet mogelijk zijn komen krachtig
naar voren. Daarnaast zijn er partijen die de eigen keuzeoptie formuleren op een manier
dat er wel onderhandeling mogelijk is. Partijen dreigen elkaar niet te begrijpen doordat ze
‘anders’ aan tafel zitten. Vanuit dit beginpunt is er geen mogelijkheid om van elkaar te
leren of elkaar te leren vertrouwen.
Forester wijdt een heel boek aan de voorwaarden waar partijen in multistakeholdersituaties
erin slagen werkbare oplossingen voor lastige maatschappelijke problemen te vinden.
Het voert te ver om deze hier allemaal te bespreken. Wij noemen een paar centrale
inzichten die relevant zijn voor gebiedsgericht werken. In de eerste plaats maakt hij een
belangrijk onderscheid tussen accommodatie en compromis. Bij een compromis levert
iedereen iets in. Accommodatie betekent het vinden van een oplossing waarin de verschillende
standpunten en belangen van de partijen een plaats gevonden hebben. Het
punt is niet dat het gemakkelijk is om een accommoderende oplossing te vinden. Het gaat
om het inzicht dat er dikwijls meer in een problematische situatie zit dan een compromis
waarbij iedereen iets verliest.
Wat moet je doen om een praktische, accommoderende oplossing te vinden? Forester
betoogt dat partijen in multistakeholdersituaties vaak op een eenzijdige manier met
elkaar omgaan. Meestal definiëren ze de situatie bij voorbaat als een onderhandelingssituatie.
Dat betekent dat je niet al je kaarten op tafel legt, dat je probeert zoveel mogelijk je
eigen belangen te realiseren (ten koste van die van de ander), dat je voor jezelf je onderhandelingsruimte
bepaalt (zonder dit aan de ander bloot te geven), dat je, kortom, ‘tactisch’
te werk gaat. Ervaren onderhandelaars kunnen op die manier veel bereiken, maar
aan deze benadering kleven ook veel nadelen. 4 De uitkomsten van onderhandelingen zijn
meestal niet optimaal (misschien wel het hoogst haalbare in de, conflictueuze, situatie,
maar dat is iets wezenlijk anders). Samenwerking komt op deze manier nauwelijks van de
4
Alhoewel veel onderhandelingsruimte onzichtbaar is voor de buitenwereld en zich niet aan de onderhandelingstafel
afspeelt. Talloze ervaren onderhandelaars wijzen erop dat werkbare alternatieven worden geformuleerd,
emoties die de onderhandelingen in de weg staan worden geventileerd en onderling vertrouwen wordt opgebouwd
in informele bijeenkomsten in de wandelgangen van het grote onderhandelingsspel. Dit is in feite het
belangrijke werk dat Forester schaart onder de noemers dialoog en debatteren.