Lees het rapport - Reith | Hendriks & partners

grond (de partijen zijn eerder ‘tot elkaar veroordeeld’). En meer marginale groepen (burgers,
professionals) maken geen schijn van kans in dit onderhandelingsgeweld. Forester
benadrukt dat belangrijk is om in multistakeholdersituaties het verschil tussen praten,
debatteren en onderhandelen te onderkennen (Forester, 2009). Deze drie modi van communicatie
lopen vaak door elkaar zonder dat participanten dit inzien.
1. Praten ofwel dialoog heeft als doel elkaar te leren kennen en te leren vertrouwen. Het
gaat erom dat je je open stelt voor elkaar en niet meteen in een ‘ja maar’-houding
schiet of het verhaal van de ander slechts beschouwt als een opstap voor het presenteren
van jouw vanzelfsprekende gelijk. Praten is het minst pijnlijk en samenwerking
begint dan ook vaak door eerst maar eens af te tasten wie de ander eigenlijk is, “waar
hij vandaan komt”, en wat de verschillende gesprekspartners willen in een gezamenlijke
inventarisatie van wensen, doelen en mogelijkheden.
2. Na het afsluiten van de dialoogfase volgt het debat. Deze fase bestaat uit het overtuigen
van samenwerkingspartners om de wereld anders te zien. Net als praten behelst
debatteren een leerproces voor de verschillende partijen. Men presenteert zijn eigen
oplossing op de meest overtuigende wijze, maar leert tegelijkertijd via de reacties van
de andere partijen wat de zwakke kanten ervan zijn. Tevens leert men dat er ook
andere oplossingen bestaan voor het probleem in kwestie.
3. In onderhandeling, ten slotte, zoeken participanten naar een mogelijkheid om
ondanks verschillende denkbeelden en zienswijzen toch tot een gezamenlijke oplossing
te komen. De beste oplossing is die, die het meest tegemoetkomt aan de belangen
en behoeften van de verschillende partijen.
Om deze drie modaliteiten van communiceren goed uit elkaar te houden in de hitte van
concrete overlegsituaties is er vaak een onafhankelijk procesbegeleider of mediator nodig
die boven de partijen staat. Van de mediator worden verschillende activiteiten verwacht
om deze drie processen uit elkaar te houden. Een dialoog moet gefaciliteerd worden. Een
debat gemodereerd. En goed onderhandelen vergt mediatie. Bijvoorbeeld, om verder te
komen dan enkel praten moet de rol van de onafhankelijke mediator erop gericht zijn om
in onderhandeling te komen tot een gezamenlijk keuze. Dit kan niet zonder dat praten en
debatteren daaraan vooraf gaan, maar beide processen moeten wel als doel hebben gezamenlijk
tot een uitkomst te komen. Waar debat de overhand krijgt dreigen partijen snel te
verharden in hun standpunt, wat onderhandelen moeilijk zo niet onmogelijk maakt. Te
lang praten leidt ook niet tot een gezamenlijke keuzeoptie omdat het gericht is op vermijden
van ‘pijn’ en daarmee niet gericht is op een gezamenlijke keuze. Alleen door praten,
debatteren en onderhandelen goed te combineren kunnen samenwerkende partijen ervaren
dat er keuzeopties mogelijk zijn die verschillende wensen, doelen en instrumenten
samenbrengen. Dialoog leidt tot beter wederzijds begrip. Debat resulteert in beter onderbouwde
argumenten. En de onderhandelingsfase maakt het ten slotte mogelijk om tot
praktische oplossingen te komen die het mogelijk maken uiteenlopende standpunten te
accommoderen (Forester, 2009). Forester grijpt, met ander woorden, de onderlinge communicatie
aan om een zekere mate van design aan te brengen in het beleidsproces. Je zou
Wijken in uitvoering 59