Lees het rapport - Reith | Hendriks & partners

die alle partijen krijgen opgelegd. In de eerste plaats neemt Fung met dit begrip afstand
van de misvatting dat participatieprocessen zelfsturend zouden zijn. Participatie verloopt
voor een groot deel autonoom, dat wil zeggen buiten de directe zeggenschap van centrale
autoriteiten. Maar autonoom is iets anders dan zelfsturend. Centrale autoriteiten dienen
in samenwerking met de stakeholders vorm te geven aan het participatieproces – zowel
vooraf als gaandeweg.
In de eerste plaats moet volgens Fung de vraag beantwoord worden of participatie
überhaupt de aangewezen sturingsmodaliteit is. Participatie. Samenwerking op voet van
gelijkwaardigheid, is bewerkelijk en kostbaar; in sommige situaties is uitvoering in eigen
beheer of het uitbesteden van een uitvoeringsactiviteit aan een marktpartij een effectievere
en goedkopere oplossing (Fung, 2006; Wagenaar, 2005). In de tweede plaats, als voor
participatie gekozen wordt, moet goed worden nagedacht over hoe dit moet worden
vormgegeven. Fung laat bijvoorbeeld zien dat het inschakelen van een ervaren voorzitter,
het aanbieden van cursussen vaardigheden aan burgers, of het verspreiden van lessen uit
een wijk over de gehele stad, het rendement van het proces sterk vergroten. Design is bij
Fung dus ‘zacht design’: een initieel, in overleg met de stakeholders overeengekomen procesontwerp
dat tijdens de rit, op basis van opgedane ervaringen, wordt bijgesteld. Beleidsdesign
is dus in feite synoniem met reflectie en gezamenlijk leren.
Interessant genoeg speelt design ook een belangrijke rol in de ontluikende discipline
van beleidsmediatie. Het aangrijpingspunt is hier niet de architectuur van het netwerk of
de relatieve positie van de stakeholders daarbinnen, maar de onderlinge communicatie en
interacties tussen de partijen. Het verschil met Fungs opvatting van design is dat de aandacht
in het geval van mediatie meer uitgaat naar de microprocessen van onderlinge
communicatie – het kloppend hart van gebiedsgericht werken. Deze vorm van design
sluit nauw aan bij het instabiele, gefragmenteerde, conflictueuze karakter van multistakeholder
governance. In de praktijk is de overgang echter vloeiend. In Fungs participatiedesign
gaat het vaak om ingrepen in de manier van communiceren; beleidsmediatoren hebben
wel degelijk oog voor de architectuur van de situatie en het proces. Een belangrijke
bijdrage op het terrein van mediatie en design komt van de planner John Forester. In een
reeks van publicaties richt hij zich op het vraagstuk hoe de communicatie tussen partijen
met uiteenlopende en botsende belangen op een meer vruchtbare manier kan verlopen. 3
Anders gezegd, hoe voorkomen kan worden dat deze verzand raken in uitzichtloze ruzies,
slepende conflicten, wederzijds wantrouwen of eenzijdige machtsingrepen.
Het aantrekkelijke van zijn werk is dat het heel praktisch is. Sterker nog, er spreekt een
uitgesproken ongeduld met abstracte theorieën uit zijn werk. Hij verdiept zich in de concrete
ervaringen van mensen die in conflictrijke situaties er desondanks in slagen werkbare
oplossingen te ontwerpen. Zijn conclusie is dat ondanks dat partijen nog zulke diepgaande
meningsverschillen kunnen hebben, zij desondanks in staat zijn praktische
oplossingen te bedenken voor concrete problemen. Sterker nog, je hoeft het helemaal niet
3
Foresters werk maakt deel uit van een stroming die bekend staat onder aanduidingen als beleidsmediatie, conflictbeheersing,
onderhandelingstechnieken en empowered participatory governance. Bekende namen hierin zijn
Susskind, Innes, Podzeba, Fung en Sandercock.
Wijken in uitvoering 57