Verzameld werk - Tropische jaren - De open ruimte

Cornets de Groot www.cornetsdegroot.com
Tropische jaren 55
maken, dat het leven in de dessa nogal geschiedenisloos was georganiseerd, dat het
wajangspel eigenlijk alle geschiedenis verving, dat dat een nogal tijdloze geschiedenis
was, voor verandering nauwelijks vatbaar, maar uiterst inspirerend in tijden van
berusting èn in dagen van revolutie.
'Jij denkt dat deze verhalen niet leven, dat die gevoelens niet bestaan. Maar dat komt
omdat ze in het Westen niet mógen bestaan, - behalve in de poppenkast. Ze hebben jou
daarom maar alvast geleerd, dat ze zonder enige betekenis zijn, zodat je het niet
geloven zult, als je ziet dat het géén poppenkast is, en al hun gedoe wel.'
Ik keek vreemd op, niet omdat hij zich zo kinderlijk en in herhalingen en tegenstellingen
uitdrukte - ik was dat gewend van deze didacticus - maar omdat ik geen zin had te
geloven dat deze plattelandsfilosofie ooit vruchtbaar kon zijn.
Hij zei: 'Weet je, voor ons bestaat geschiedenis niet. We hebben geen jaartallen of feiten.
Niet wat er gebeurt of gebeurd is, is voor ons van belang. Voor ons telt voorlopig alleen
wat we denken dat er gebeurt.'
'Maar dat is toch al te kinderlijk?' riep ik uit.
'Kinderlijk? Voor jou is geschiedenis leuk. Die d' Artagnan, die musketiers. Voor
overwinnaars is geschiedenis altijd leuk. Zij schrijven geschiedenis, omdat ze rechten
[p. 91]
hebben. Wij hebben dat niet. Wij zijn geschiedenis. Geschiedenis in actie. Wij zullen onze
rechten veroveren.'
En toen vertelde hij in een soort van gelijkenis het verhaal van Soekarno, voor wie hij
een oprechte bewondering had. Dat Soekarno altijd van Indonesië sprak als van Iboe -
moeder. Dat de wereld, Holland, hem van zijn Iboe gescheiden hield, naar wie hij toch
verlangde als een zuigeling naar de tiet. Maar, vroeg hij, als Indonesië de moeder is, en
Holland de wereld, wie moest er dan de vader zijn, of, plaatsvervangend, de grote broer?
Dan kon het toch niet anders, of Japan was dat?
De samenwerking met Japan is dan ook geen landverraad. (Dat heb jij al die tijd willen
zeggen, Leo!) Het is een lot. De zoon, de kleine broer zal tegen zijn opvoeder niet
opstaan 'tot het moment dat hij wel ongehoorzaam worden móet', voegde hij er op
raadselachtige toon aan toe.
Ik zweeg. Ik wist dat hij zich nader zou verklaren.
'Heb je op het kazerneplein de Indonesische soldaten gezien?' vroeg hij.
Ik barstte in hoongelach uit.
'Die kaalgeschoren jongens in die dwaze Jappen pakken en met die namaakgeweren van
wit hout? Voel je dan niet dat dit ook een vernedering is, een zoveelste vernedering? Zo
speelde ik soldaatje, vroeger, zo spelen jongens van tien, elf jaar. Dit is toch belachelijk?'
'Luister goed,' zei hij - streng een beetje. 'Dit is het werk van Soekarno. Het is het begin
van een leger, een Indonesisch leger. Anwar heeft er dienst genomen, honderden,
duizenden jongens. Ze dragen hun overtuiging uit over heel het land, al zullen ze zeker
mensen tegenkomen die zich pas laten overtuigen wanneer er bloed vloeit. Zorg ervoor
dat jij niet een van hen bent, straks, Leo!'
Hij stond op en keek me aan, als vroeger: met vriendschap en iets aardigs in zijn ogen.
'En word niet boos om de dingen die ik je verteld heb, want sympathie voor jou gaf me
de woorden in.'
Ik kreeg een hand en wist dat de Hollanders er een tegenstander bij hadden gekregen.
We houden niemand over, dacht ik. De besten lopen van ons weg.
Verbitterd liep ik een andere kant op dan hij en bereikte
[p. 92]
langs een omweg mijn huis.
Mijn huis, wat is een huis nog in dit land? Ik zou eruit worden getrapt en uit het volgende
en uit het volgende. Mijn leven zou een koortsgrafiek lijken met pieken van angst en