Verzameld werk - Tropische jaren - De open ruimte

Cornets de Groot www.cornetsdegroot.com
Tropische jaren 69
'Aan jullie heerschappij is een einde gekomen,' zei hij. 'En zonder Si Djagoer.'
Ik besefte hoe waar dit was, en hoe onorthodox hij dacht. Ik begreep niet - al kon ik dat
toen vanzelfsprekend niet op deze wijze verwoorden - hoe het oosterse denken, een
denken van een voorbeeldige oertijd uit, een tijd die geen einde kent, een tijd vol
Djajabaja's, Pandawa's en Korawa's in eeuwige wederkeer, te combineren, wie weet, te
vereenzelvigen viel met een denken dat de werkelijkheid, die van techniek, wetenschap,
uur en feit, serieus nam.
Was hij een surrealist? Ook nog?
[p. 112]
Toen voelde ik een hand op mijn schouder.
'Ha Leo,' - met de stem van Anwar.
'Ha Anwar!'
Ook hij bestelde een portie gado-gado: zo'n slaatje met een scherpe pindasaus.
'Ik dacht dat jij bij de hei-ho's zat,' zei ik op vragende toon.
'Hoe kom je daar zo bij?'
'Dat hoorde ik van Moeljono.'
'0, Moeljono. Zie je die nog wel?'
'Soms. Bij toeval.'
Ik bracht voorzichtig de val van Guam ter sprake, de bevrijding van Parijs. De onrust van
Soekarno, die het volk erop voorbereidde dat het oorlogstoneel zich - en nu werkelijk -
naar Java verplaatsen ging.
'Dan vechten we zij aan zij, tot de bevrijding of de dood erop volgt,' zei Anwar, die
gaandeweg wantrouwender tegen me begon te praten.
'Ik ben een peloppor,' voegde hij er trots aan toe.
De verkoper hield wijselijk zijn mond, en ook ik zweeg. Ik had geen zin in herrie: had ik
niet met hem geknikkerd? Maar mij moest hij hebben. En plotseling barstte hij los: 'Jullie
hebben ons in de chaos van deze oorlog gestort. Britten, Amerikanen, Australiërs -
iedereen mocht jullie helpen in de strijd. Jullie deden of het staatsleven hier een functie
van Nederlanders was. Ons werd niets gevraagd. Uitgerekend wij, die in dit land wonen,
aan wie dit land in feite toebehoort, hadden hier niets te vertellen - wat denk je daarvan?
En wat deden jullie nu helemaal, toen de vijand werkelijk kwam? Jullie zochten een goed
heenkomen, naar Australië, naar Amerika, jullie zochten je heil in een smadelijke vlucht
en lieten ons in de diepste ellende achter. Jullie buitten ons uit, verkochten ons,
beledigden ons tot op het uiterste. De enige onder jullie die ons begreep, was Multatuli,
die ons de zwarte banteng in ons wapen gaf - het wapen van de nieuwe multatuli's die
helemaal geen geduld meer hebben - met niets dat blank, Europees of westers is - en
dus ook niet met jou!'
'Multatuli heeft Javanen tegen Javanen willen beschermen,' zei ik geschrokken.
[p. 113]
'Dat interesseert ons geen bal,' zei hij grof. 'Hij gaf ons de taal en de opvoeding om
voorgoed met jullie af te rekenen. Het woord peloppor - voorloper - is uit die taal
afkomstig.'
Ik boog mijn hoofd. Iedere trots op westerse beschaving was hier volledig misplaatst.
'Jullie hadden hier nooit moeten komen,' voegde hij er, rustiger geworden, nog aan toe.
'Je doet nou net, of je niks van de Jappen hebt geleerd,' zei ik. 'Peloppor is van
Nederlandse afkomst? Maar romoesja is van binnen en van buiten Japans. Wij,
beschaafden, Europeanen, blanken, westerlingen, vertalen dat woord met slaaf.'
Ik sprong sneller op dan hij, greep mijn fiets en slingerde me na een enorme sprint
behendig op het zadel. Maar hij haalde al rennend zijn achterstand vlot in: voelde ik zijn
adem al in mijn nek?