Verzameld werk - Tropische jaren - De open ruimte

Cornets de Groot www.cornetsdegroot.com
Tropische jaren 91
Dagboek, 25 april 1986
Post: de Prom stuurt een paar recensies, een heel aardige van Westenbroek en een dwaze van
Ton Boogaard: iemand met wie niet te praten valt omdat hij als voorman van de 'betere helft
van onze samenleving' niet toe zal geven dat hij uit Christelijke principes oordeelt.
Ongedateerde dagboekaantekening
De Komedie Stamboel, - mijn ouders waren er weg van en verzuimden zelden of nooit de
gelegenheid Miss Riboet te horen en toe te juichen. Heb ik haar als acht- of negenjarig kind
ooit gezien? Dan was ze een volslanke vrouw, en mollige tante die zong en moppen tapte, of
als een soort commentatrice optrad en ook wel als conferencière, die de scènes aan elkaar
praatte. De Komedie - maar er waren meer van die gezelschappen: vandaar mijn onzekerheid
inzake Miss Riboet - was een soort van driestuiveropera, waarin alle toneelvormen konden en
waar dan ook veel ruimte voor improvisatie was. Op het repertoire stonden stukken aan De
duizendenéen nacht ontleend, of aan De drie musketiers en aan de opera (Lohengrin).
Ik openbaar geen beroepsgeheim als ik zeg dat de Komedie op een wat verborgen manier door
Tropische jaren heenstraalt: dat boek speelt in Istanboel... Maar het is wel mijn Komedie
Stamboel, met míjn Sheherazade en míjn Haroen al Raschid - die naar Stamboel kijkt en
daaruit Batavia voor zich ziet oprijzen. Het heeft ook mijn stukken op het repertoire: Die
Entführung, Salomé, Johannes de Doper - die in de echte Komedie niet zouden misstaan. Het
heeft ook míjn decors: het park met zijn drievoudige rol, het Hollandse Huis, de missigit, de
kali, het eilandje: tweemaal een windroos; en het serail.
De kunst van het verbergen keek ik natuurlijk van Vestdijk af (vgl.: Mozes-Conic; Hercules-
Schiltkamp, Zonnekoning-Leroi, Labyrint-Else Böhler, etc). De Komedie Stamboel is de
omgeving van de natuurlijk-volmaakte mens (i.c. Bassa Selim), een omgeving die zijn
grootste kracht ontplooit 'op de verste achtergronden van ons bewustzijn, van waaruit hij in
symbolen en begrippen kan uitstralen, en in gevoelens en bestrevingen, die zich aan geheel
andere symbolen en begrippen kunnen hechten'.
Ik weet niet uit welk sentiment de Komedie is voortgekomen. Maar ze ontstond in de tijd dat
in Europa de romantiek opeens enthousiast werd, niet alleen voor Salomé en Lilith, maar ook
voor het sprookje (Lohengrin): de Komedie is het produkt van kleine mensen, die de realiteit
wel eens ontvluchten wilden, of die zich ervan wilden distanciëren.
De Brauw maakt de oorlogsstemning mee, het optimisme. En vervolgens de nederlaag, het
gezichtsverlies en het verlies van eer. Een wereld vol wisseling - van kansen en beelden, van
dingen, mensen, waarden. Hij is een vluchteling: voor Lilith, Robbie Bron, de Jap.
Tegelijkertijd is hij een toeschouwer. Hij is iemand die de realiteit zou willen ontvluchten als
dat kon, naar hij wil er zich in ieder geval van distanciëren, door haar een beetje te relativeren.
Hij geeft zich aan de wisseling van alles en nog wat gewonnen, maar kijkt tegen die
verandering aan op een opgeruimder manier dan anderen, omdat hij die ziet als toneel.
Strijdtoneel, wereldtoneel - maar toneel.
Toneel is er ook in de datering, die overeenstemt met die van de laatste bezettingsweek in
Indonesië: 10 - 16 augustus.