Verzameld werk - Tropische jaren - De open ruimte

Cornets de Groot www.cornetsdegroot.com
Tropische jaren 67
geweld is een groot en opwekkend middel. Ik keek altijd met belangstelling naar die
soldaten. Anwar moest daarbij zijn, had Moeljono gezegd. En Anwar was daarbij.
Niet ver van mijn school, aan de rand van het sportveld, had je een groepje bomen. Een
oude gado-gado-verkoper bevrijdde zich daar in het middaguur gewoonlijk van zijn aan
weerskanten van het bamboejuk meegedragen handel, en vaak genoeg was ik bij hem te
vinden, terwijl ik uit een pisangblad zijn lekkernijen at. Er was in de loop van de tijd iets
van vertrouwen ontstaan tussen ons.
Ik wees naar het bordeel.
'Alles voor de Jappen,' probeerde ik voorzichtig. Hij tikte even op zijn voorhoofd met een
vinger.
'Jij bent geen vrind van Nippon, hè?' ging ik verder.
'Ik ben een vriend van mijn landgenoten.'
'Soekarno?'
'Ik ben een vriend van mijn volk.'
'Dat is Soekarno toch ook?'
'Hm.'
'Jullie vergelijken hem met Bima,' zei ik.
, Ah, Bima.' Hij tekende met een gebaar bij zijn neus een hobbel: Bima's neus. Bima was
de minst edele van de Pandawa's, wist ik. Maar ik keek hem aan, afwachtend. 'Misschien
zou Bima dat óók wel toestaan,' zei hij met een hoofdknik naar het bordeel. 'Maar eens
zagen wij de Ra-
[p. 109]
toe Adil in Soekarno.'
'Wat is de Ratoe Adil?' vroeg ik.
Ik had wel eens gehoord van deze 'rechtvaardige heerser'. Maar wanneer ik probeerde al
die verhalen over hem onder één gezichtspunt te brengen, lukte dat nooit. Indonesiërs
die ik ernaar vroeg glimlachten of keken of ik een schisma in de geloofsgemeenschap
wilde veroorzaken. Bekijkt de oosterling het object van zijn aandacht soms uit
verschillende ooghoeken - als een kubist? De Ratoe Adil-verhalen waren eindeloos
variabel en pasten zich met de grootste souplesse aan iedere kronkel van de
werkelijkheid aan.
'De Ratoe Adil zal komen in de grootste eenvoud, om het volk voorspoed en welvaart te
brengen. Niemand weet waar of wanneer, en niemand weet wie hij is.'
'Maar hoe kun jij dan weten, dat Soekarno de Ratoe Adil niet is?' vroeg ik.
'Dat weet ik natuurlijk ook niet. Maar hoeveel romoesja's zijn er niet door zijn toedoen en
die samenwerking van hem met Japan in de grootste ellende gebracht, wie weet de dood
in gedreven? Wat is daar voor rechtvaardigs aan?'
'Weet je, ik hoor wel eens wat, maar eigenlijk weet ik niets van al die voorspellingen. Ze
zijn heel vreemd en raadselachtig. Leg jij me die nou eens uit.'
'Ze komen van Djajabaja, de vorst. Ze zijn eeuwenoud. Ze zullen uitkomen.'
Ik dacht aan Moeljono's woorden: 'Niet wat er gebeurt is voor ons van belang, van
belang is wat we denken dat er gebeurt.'
Wat dit voor een denken was, ik wist het niet. Maar dan: hoe dacht ik eigenlijk zelf?
Hitlers Geheimwaffe verpletterde Londen - hoe kon ik zo zeker weten dat Berlijn tóch
onveiliger lag? Hoe wist ik zo zeker dat Japan de oorlog verliezen móest? Raadsels als
deze, en hun Djajabaja's, liggen dichter bij ons dan we willen geloven. Maar hebben we
dan een zintuig dat we niet gebruiken, omdat men ons op school heeft wijsgemaakt dat
we het niet bezitten, zoals Moeljono beweerde?
'Wat is die Djajabaja voor iemand?'
'Een vorst: Aan een maaltijd die hem werd aangeboden, eeuwen geleden, voorspelde hij
de rampen en nederlagen