Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
Reality check
Nederland
Rest de vraag: hoe verhoudt het geschetste media- en politiek discours zich tot
beschikbare statistische gegevens? Eerder onderzoek onder vier landelijke dagbladen
in 2001 en 2004 toonde aan dat Marokkanen in de schrijvende pers vaker en
prominenter worden genoemd in verband met criminaliteit dan gerechtvaardigd
lijkt op basis van politiecijfers (Sibon, 2004). Maar geldt dit ook voor overlast?
De Integrale Veiligheidsmonitor (CES e.a., 2008) geeft aan dat het aantal ervaren
gevallen van overlast in Nederland sinds 2002 daalt. De laatste twee jaren zijn die
aantallen gelijk gebleven. Etniciteit wordt hierin niet apart vermeld. Politie en
justitie registreren bij criminaliteit en overlast uitsluitend de geboorteplaats en
nationaliteit. Tweede en derde generatie allochtonen blijven buiten beeld. En juist
die krijgen in de media de meeste aandacht. Enkele onderzoeken van het WODC
(o.a. Blom e.a., 2005; Jennissen & Blom, 2007) waar verschillende bestanden 11
werden gecombineerd, toonden aan dat het beeld klopt dat Marokkanen zowel bij
de eerste als tweede generatie vaker dan autochtonen verdachten van een misdrijf
zijn. Maar ook dat de generaliserende uitspraken over de samenhang tussen herkomst
en criminaliteit (zoals 'allochtonen zijn crimineler') vaak niet correct zijn
(zie ook Engbersen e.a., 2007). Deze onderzoeksgegevens gaan over criminaliteit.
Overlast wordt niet specifiek in kaart gebracht.
De Jong (2007) heeft een aanvullend langlopend kwalitatief onderzoek gedaan
waarbij gekeken werd naar Marokkaanse straatjongens die overlast veroorzaakten.
Hij concludeerde dat ze hun 'kut-Marokkanen'-stigma als onontkoombaar
zien. Daarom ontwikkelen ze een geuzenidentiteit van hardheid en onaangepastheid.
Met overlastgevend gedrag en criminaliteit versterken ze het gevoel van wij
tegen de rest. Overigens laat ander onderzoek zien dat juist deze jongens vaak
goed zijn geïntegreerd en zich vaak identificeren met Nederland (Stevens e.a.,
2009).
Na een gesprek met de burgemeesters van tien zogenoemde 'Marokkanengemeenten'
erkende Minister Ter Horst dat de overlast die Marokkaans-Nederlandse
jongens veroorzaken over het algemeen is afgenomen (De Gelderlander,
22 oktober 2008). Echter, een kleinere groep pleegt in plaats van overlast steeds
meer criminaliteit. Dit beeld werd ook bevestigd in het hier eerdergenoemde
NOS/NIPO-onderzoek (2008).
Concluderend blijkt dat in het nationale Nederlandse politiek discours overlast
wordt gekoppeld aan jonge Marokkanen. Op gemeenteniveau is het discours
genuanceerder en wordt geconstateerd dat straatoverlast onder alle bevolkingsgroepen
voorkomt. In het mediadiscours worden Marokkanen nu vaker genoemd
als veroorzakers van overlast dan vroeger. En die benoeming is een bewuste keuze
van redacteuren. Of deze constructie van Marokkaanse overlastveroorzakers conform
de realiteit is, kan niet eenduidig worden beantwoord aan de hand van cij-
11 In dit rapport zijn voor het eerst, op landelijk niveau, de achtergrondkenmerken van personen
die door de politie als verdachten zijn geregistreerd, beschreven. De uitkomsten zijn het resultaat
van een gezamenlijk onderzoeksproject van het WODC en het CBS.
103