Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
In ons werk als wetenschappelijk onderzoeker bij de Dienst Nationale Recherche
komen wij, door het analyseren van afgesloten dossiers en gesprekken met
rechercheurs, regelmatig informatie tegen die erop lijkt te wijzen dat doelbewuste
criminele migratie geen incident is. De duidelijkste voorbeelden hiervan betreffen
westerlingen, te weten Britten in Nederland en Nederlanders in Spanje. Zij zijn
met name betrokken bij de handel in verdovende middelen.
In eerste instantie lijken deze twee groepen niet zo bijzonder. Zowel voor Nederland
als voor Spanje zullen de migratie- en misdaadcijfers van deze westerlingen
weinig aanleiding tot bezorgdheid geven. Volgens het Centraal Bureau voor de
Statistiek (CBS) komen jaarlijks tussen de 5.000 en 7.000 Britten in Nederland
wonen en werken. Jaarlijks komen er in totaal zo'n 1.830 Britten met de wet in
aanraking (informatie uit het Herkenningsdienstsysteem (HKS) van het Korps
Landelijke Politiediensten).
Naar Spanje migreren jaarlijks zo'n 1.200 mensen die in Nederland zijn geboren
(CBS). Het gaat hierbij soms ook om pensionados die van een rustige oude dag willen
genieten. Hoeveel Nederlanders in Spanje wegens wetsovertredingen worden
aangehouden, is ons niet bekend. Dat wordt niet in het Nederlandse HKS bijgehouden.
Wel is bekend hoeveel er in detentie zitten. Dat aantal is sinds 2004
gestegen van 177 naar 245 in 2007 (Miedema & Stoltz, 2008).
Vanuit een kwantitatief criminologisch oogpunt lijken Britten in Nederland of
Nederlanders in Spanje dan ook niet erg interessant. Het gaat om een relatief
klein aantal personen binnen hetzelfde Europa. Vanuit migratorisch oogpunt
bekeken betekent dat een min of meer gelijke culturele achtergrond en waarschijnlijk
een relatief hoog ontwikkelingsniveau dat de arbeidsparticipatie en
maatschappelijke inbedding zal vergemakkelijken. Gezien deze geringe aantallen
zal de aandacht in Nederland en Spanje dan ook eerder uitgaan naar migratie uit
derdewereldlanden. Deze is veel grootschaliger en impliceert allerlei problemen
door culturele verschillen, taalbarrières, ontwikkelingsachterstanden en de daarmee
gepaard gaande moeite met het toetreden tot de arbeidsmarkt. Wellicht is
deze migratieproblematiek ook meer zichtbaar in het publieke domein.
Maar er zijn in beide landen ook diverse incidenten geweest waaruit kan worden
afgeleid dat er met Britten en Nederlanders meer aan de hand is. In 2002 werd
bijvoorbeeld in Groningen een man in opdracht van een Britse drugscrimineel
vermoord als vergelding voor de diefstal van een partij drugs door diens zus in
Spanje. In november 2007 werd in Nederland een Britse drugscrimineel doodgeschoten
die in Engeland veroordeeld was tot achttien jaar cel, was ontsnapt en
daarna waarschijnlijk vijfjaar ondergedoken was in Amsterdam. In Spanje werd in
februari 2008 een Nederlandse drugscrimineel geliquideerd. Een jaar eerder werden
twee in Spanje verblijvende Nederlandse criminelen opgepakt en uitgeleverd
aan Nederland.
Uit de opsporingsonderzoeken van de Nederlandse en Spaanse politie bleek een
transnationale criminele subcultuur te bestaan waarin grootschalige drugstransporten
werden geregeld. Daartoe hadden diverse personen zich over en weer in
verschillende landen gevestigd, soms tijdelijk, maar vaak ook op permanente
basis. Deze mensen spraken hun talen, woonden in luxe en bleven in nauw contact
met hun thuisbasis staan voor het regelen van allerlei drugstransporten. Ook
82