Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
inmiddels ook een breed palet aan beschrijvende en verklarende Nederlandse studies
voorhanden naar de relatie tussen migratie en criminaliteit (zie voor overzichten
Driessen e.a., 2002; Miedema, 2002; Engbersen e.a., 2007). Naast onderzoeken
waarin kwantitatieve analyses centraal staan, is er ook een duidelijk herkenbare
stroming van antropologisch georiënteerde in depth-studies van groepen.
In Crime and Justice in the Netherlands (Tonry & Bijleveld, 2007, 23) wordt het
Nederlandse onderzoek op het terrein als geheel aangeduid als 'reasonably ample
and impressively vibrant'. Een vergelijkbare kwalificatie gaven de redacteuren ook
aan het onderzoek naar georganiseerde misdaad waarin ook de rol van migranten
opvallend is. Bovenkerk - een van de pioniers op dit terrein - twijfelt er niet aan
dat Nederland op dit punt in Europa vooroploopt (Bovenkerk, 2007).
Belgische criminologen zijn tot nu toe veel terughoudender geweest in het onderzoek
naar de relatie tussen migratie, etniciteit en criminaliteit. Dit betekent niet
dat Belgische onderzoekers geen aandacht zouden hebben voor migranten en
etniciteit op zichzelf. Eerder dan de link met criminaliteit te bestuderen (Vercaigne,
2000), is dit onderzoek bijvoorbeeld gericht op het in kaart brengen van
de migratiestromen en wordt onder meer ingezoomd op de visie van burgers met
de Belgische nationaliteit op migranten (Meireman e.a., 2004), de visie van
migranten op recht en het gerecht in België (Foblets e.a., 2007), de de-etnisering
van het misdaadbeeld en de misdaadcontrole (Hebberecht, 2009) en op migranten
als slachtoffer, bijvoorbeeld van georganiseerde criminaliteit en mensenhandel
(Dienst voor Strafrechtelijk Beleid, 2007).
Ondanks de schijnbare weelde aan, vooral Nederlandse, studies is het onderzoek
naar de relatie tussen criminaliteit, migratie en etniciteit nog tamelijk eenzijdig te
noemen. Ze betreffen vooral, hoewel niet uitsluitend, de meer gevestigde migrantengroepen
en hun betrokkenheid bij criminaliteit. Wat dat betreft is er nog niet
veel veranderd sinds het Tijdschrift voor Criminologie in 1991 reeds een themanummer
liet verschijnen over 'Criminaliteit onder allochtone jongeren'. Daarin
stonden vooral de achtergronden centraal van jeugdige wetsovertreders uit de
grootste etnische minderheidsgroepen. Met name criminaliteit onder jongeren
met een Marokkaanse achtergrond kreeg behoorlijk veel aandacht in dat themanummer,
een onderwerp dat destijds relatief nieuw was. Ook nu krijgen, vooral
mannelijke, daders uit de grootste minderheidsgroepen de meeste aandacht in
onderzoek naar migratie, etniciteit en criminaliteit. Veel minder aandacht is er
voor slachtoffers, relatief nieuwe groepen en vrouwen. Mensensmokkel en internationale
mensenhandel krijgen ook veel onderzoeksaandacht, maar identiteitsfraude,
organisatiecriminaliteit en mobiel banditisme veel minder, en beschrijvingen
floreren terwijl verklaringen nog steeds weinig getoetst zijn, om enkele voorbeelden
te noemen (zie ook Engbersen e.a., 2007).
Tegen deze achtergrond is het idee ontstaan om na bijna twee decennia opnieuw
een themanummer van het Tijdschrift voor Criminologie te wijden aan de relaties
tussen etniciteit, migratie en criminaliteit. De themaredactie heeft criminologen
en migratieonderzoekers om bijdragen gevraagd die vernieuwend zijn omdat zij
ófwel een nieuw licht werpen op criminaliteit van reeds langdurig gevestigde
migrantengroepen ófwel de criminaliteit belichten van nog weinig onderzochte
en/of relatief nieuwe migrantengroepen zoals asielzoekers. Daarnaast was de