Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
Conclusie en discussie
Niet alleen in Nederland, maar ook in omringende landen wordt vaak een koppeling
gemaakt tussen asielmigratie en criminaliteit. Ons onderzoek biedt een
gefundeerde analyse van de criminele betrokkenheid van migranten met een asielachtergrond,
gebruikmakend van administratieve gegevens over zowel asielzoekers
als geregistreerde verdachten. We vonden dat de verdenkingsgraad bij asielmigranten
varieert tussen 3,4 procent (bij erkende asielmigranten) tot rond
10 procent (bij afgewezen asielzoekers die illegaal in Nederland verblijven). We
kunnen dan ook niet anders concluderen dan dat het criminaliteitsniveau bij
asielmigranten hoger ligt dan bij zowel autochtone Nederlanders als reguliere
migrantengroepen. Ander onderzoek laat zien dat het gemiddeld aantal verdachten
bij andere bevolkingscategorieën in 2004 varieerde tussen 1,5 procent
(autochtonen) en 6 procent (Marokkanen) of 7,5 procent (Antillianen) (De Boom
e.a., 2006, 75-76; Jennissen e.a., 2007, 232). Overigens zijn deze laatste gegevens
niet helemaal vergelijkbaar met onze gegevens over verdachtenpercentages onder
asielmigranten omdat het bij deze laatsten om een zeer specifieke categorie gaat,
namelijk jonge mannen, die te maken hebben met een sterke mate van deprivatie
en mede daarom in criminaliteit verwikkeld raken.
In onze perceptie is er hooguit een indirect verband tussen asielmigratie en criminaliteit.
Asielmigranten met een zwakke juridische status (asielzoekers in procedure,
afgewezen asielzoekers die illegaal in Nederland verblijven) hebben minder
toegang tot sociale rechten en voorzieningen, en zijn daarom sterker aangewezen
op onwettige of criminele bronnen van inkomsten dan asielmigranten met een
sterke juridische status (erkende asielmigranten met verblijfsvergunning of
Nederlandse nationaliteit). We zagen bovendien dat asielmigranten met een
zwakke juridische status (met name illegaal verblijvende afgewezen asielzoekers)
vaker verdacht worden van relatief kleine vermogensdelicten dan asielmigranten
met een sterkere juridische status. Ook dit bevestigt onze assumptie dat er een
verband is tussen de juridische status van asielmigranten en criminaliteit. De
beschreven delicten zijn verbonden met de doorgaans precaire maatschappelijke
positie van migranten. Het gaat enerzijds om valse documenten als middel om
toegang te krijgen tot Nederland c.q. de formele arbeidsmarkt en anderzijds om
delicten zoals eenvoudige diefstal, winkeldiefstal en soms ook inbraak om inkomsten
te verwerven om in Nederland te kunnen blijven en een minimaal bestaan te
realiseren. Beide typen delicten kunnen als 'overlevingscriminaliteit' gezien worden.
Vormen van zware criminaliteit of vrouwenhandel zijn nauwelijks aangetroffen
(vgl. Althoff & De Haan, 2006).
De centrale veronderstellingen dat (asiel)migranten met een zwakke juridische
status vaker betrokken zijn bij criminaliteit (hypothese 1) en met name bij (relatief)
kleine vermogensdelicten (hypothese 2) zijn in dit onderzoek bevestigd. De
juridische status is een relevante dimensie om patronen van criminaliteit te verklaren.
Tegelijkertijd moeten we het effect van een zwakke of geen verblijfsstatus
op criminaliteit niet te veel accent geven. Het is een relevante factor, maar het
62