Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
jaar 6 ) en hebben ze geen toegang tot onderwijs 7 en sociale zekerheid. Gedurende
de opvang krijgen ze beperkte verzorging door de overheid (op basis van 'bed,
water & brood' plus enkele tientallen euro's per persoon per week). 8 Het gevolg is,
dat het soms jarenlange verblijf in de asielopvang gepaard kan gaan met gevoelens
en ervaringen van marginalisering, die versterkt wordt door de onzekerheid
of de asielaanvraag wordt toegewezen én door het strakke regime in de asielopvang
(De Haan & Althoff, 2002).
Wanneer het asielverzoek wordt afgewezen, wordt echter ook de verzorging door
de overheid gestopt en moeten asielzoekers - voor zover ze in Nederland blijven -
voor zichzelf zorgen. Indien ze in Nederland blijven, worden ze illegaal en zijn ze
voor hun levensonderhoud afhankelijk van deels informele, deels onwettige strategieën
om in het eigen onderhoud te voorzien. Onderzoek onder illegale vreemdelingen
toont aan dat een deel van hen betrokken raakt bij criminaliteit (vgl.
Engbersen & Van der Leun, 1998; Engbersen e.a., 2007; Leerkes, 2009). Gesproken
wordt van 'overlevingscriminaliteit' of 'bestaanscriminaliteit' (De Haan,
1993; Engbersen & Van der Leun, 2001, Leerkes, 2009). Leerkes (2009) relativeert
de notie van 'overlevingscriminaliteit' overigens. Hij wijst erop dat illegale
vreemdelingen die delicten (winkeldiefstal, drugshandel) plegen, dit niet zozeer
doen voor hun directe fysieke overleven, maar om andere overwegingen, zoals
niet afhankelijk willen zijn van de hulp van derden, geld willen sturen naar de
familie voor de begrafenis van een overleden vader of geld willen hebben voor een
bruiloft. Ook Althoff en De Haan (2006, 56) signaleren dat crimineel gedrag van
asielmigranten soms verder gaat dan enkel het voorzien in basisbehoeften, bijvoorbeeld
wanneer stelen voor eigen behoeften bij verslaafde asielmigranten
omslaat in stelen op bestelling (bijvoorbeeld om harddrugsgebruik te financieren).
Ondanks deze nuanceringen veronderstellen wij dat er een verband is tussen de
deprivatie als gevolg van de zwakke juridische status van asielmigranten en crimi-
6 Vanaf 13 februari 2008 mogen asielzoekers 24 weken per 52 weken werken. Asielzoekers die
werken als artiest, musicus of filmmedewerker, of die musici of artiesten technisch ondersteunen,
mogen voortaan veertien weken per 52 weken werken. De verruiming geldt niet voor asielzoekers
van wie de asielprocedure korter dan zes maanden loopt. Zij mogen helemaal niet werken
(http://home.szw.nl/index.cfm7menu Jtem_id=14122&hoofdmenujtem_id=13826&rubrie
kjd=391818&linkjd=136859, bekeken op 15-03-2010).
7 Asielzoekers die achttien jaar of ouder zijn, moeten rechtmatig in Nederland verblijven als zij
met een opleiding willen beginnen. Zij moeten dus een verblijfsvergunning hebben of nog in procedure
zijn voor een verblijfsvergunning en de beslissing in Nederland mogen afwachten. Minderjarige
kinderen hebben in Nederland tot hun achttiende jaar recht op onderwijs. De toelating
tot het onderwijs is niet afhankelijk van rechtmatig verblijf in Nederland.
8 ledere asielzoeker in de opvang heeft recht op een wekelijkse financiële toelage ten behoeve van
voedsel, kleding en andere persoonlijke uitgaven (RVA 2005 artikel 14, wetten.overheid.nl/
BWBR0017959/geldigheidsdatum_15-06-2009). De financiële toelage is afhankelijk van de mate
waarin de asielzoeker zelf het eten verzorgt. In de opvangvoorziening waarin de bewoners volledig
zelf het eigen eten verzorgen, is deze toelage (medio 2009) als volgt: volwassenen: € 55,16,
kinderen tot en met 11 jaar: € 35,38, kinderen ouder dan 11 jaar en jonger dan 18 jaar: € 42,37
en alleenstaande minderjarige vreemdelingen: € 51,72. Alleenstaande ouders krijgen daarboven
een toeslag van € 28,45. In 2005 was dit €19 per week voor tieners en € 43 voor volwassen asielzoekers.
51