Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
combinatie van al deze factoren. Verklaringen voor verschillen tussen etnische
groepen zijn zo mogelijk nog veelzijdiger en complexer. Omdat we zien dat alle
jongeren uit alle onderscheiden niet-Nederlandse etnische groepen relatief
ongunstig afsteken tegen Nederlandse jongeren, ligt het voor de hand om oorzaken
te zoeken in gemeenschappelijke kenmerken van deze groepen. Culturele en
religieuze kenmerken lijken dan niet meteen voor de hand te liggen, al zijn ze ook
niet uit te sluiten. Zo zijn er veel Marokkaanse en Turkse jongeren die islamitische
waarden, normen en gebruiken onderschrijven (die sterk gedifferentieerd
zijn naar sekse), terwijl Surinaamse en Antilliaanse jongeren uit een Caribische
cultuur afkomstig zijn. Cultuur en religie lopen tussen de verschillende herkomstgroepen
enorm uiteen, maar toch hebben al deze groepen een hogere participatiegraad
in (geregistreerde) criminaliteit dan Nederlandse jongeren.
Moffitts twee-padenmodel wijst, waar het gaat om etnische verschillen in crimineel
gedrag, op het belang van drie kenmerken die de hier onderzochte groepen
gemeenschappelijk hebben. Het eerste kenmerk dat alle niet-Nederlandse etnische
groepen gemeen hebben, is een ten opzichte van hun Nederlandse leeftijdsgenoten
gemiddeld lagere sociaaleconomische positie, en de daaruit voortvloeiende
achterstand in ontplooiingsmogelijkheden. Een economische achterstandspositie
vormt een risicofactor voor het persistent antisociale ontwikkelingspad
(Piquero e.a., 2005). In achterstandswijken zouden hierdoor meer antisociale rolmodellen
beschikbaar zijn, waardoor ook de kans op tijdelijk delinquent gedrag
voor niet-problematische jongeren toeneemt. Voor jongeren uit lagere sociale
milieus is het bovendien moeilijker de gewenste mijlpalen van volwassenheid te
bereiken, waardoor voor hen de periode van 'tijdelijk' delictgedrag langer kan
duren (Moffitt, 1994). Hoe langer deze delinquente periode, hoe groter de kans
dat deze jongeren zich in hun toekomstige ontwikkeling geremd zien door de
gevolgen van hun eerdere misstappen. Uit eerder cross-sectioneel onderzoek
blijkt echter dat hoewel de verschillen veel kleiner worden, Nederlanders met een
rnet allochtonen vergelijkbare lagere sociale positie toch minder vaak in het HKS
worden geregistreerd dan de verschillende allochtone groepen (Blom e.a., 2005;
Jennissen, 2009). Een lage .sociaaleconomische positie is wellicht dus een belangrijke
voorwaarde, maar niet een afdoende verklaring.
Een tweede voor alle herkomstgroepen gemeenschappelijk kenmerk is hun niet-
Nederlandse achtergrond. De onwil of onmacht te integreren in de Nederlandse
maatschappij is vaak genoemd als oorzaak voor de oververtegenwoordiging van
allochtonen in de criminaliteitscijfers. Toch blijkt er weinig samenhang tussen de
mate waarin een bepaalde bevolkingsgroep is geïntegreerd in de Nederlandse
maatschappij en de mate van oververtegenwoordiging in de geregistreerde criminaliteit.
Recent onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat Marokkaanse jongens in preventieve
hechtenis (en ook hun ouders) meer op Nederland georiënteerd zijn dan
hun Marokkaanse leeftijdsgenoten (Stevens e.a., 2009). Wellicht is het zo dat een
sterke oriëntatie op Nederland allochtone jongeren eerder bewust maakt van hun
achtergestelde positie of hen vaker blootstelt aan discriminatie. Aannemelijker is
echter dat discriminatie een indirect effect sorteert en, net als sociaaleconomische
achterstand, het voor jongeren van niet-Nederlandse afkomst moeilijker
maakt volwassen rollen en privileges op een conventionele manier te verwerven.
43