Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
alweer een soort moeheid op te treden bij al deze 'openheid'. De interesse in stigmatiserende
effecten neemt weer toe, evenals de aandacht voor het risico op misbruik
van registratie naar etniciteit (zie bijvoorbeeld Schermer, 2009; Bervoets &
Van der Torre, 2007). Toch lijken er voor onderzoekers in Nederland die geïnteresseerd
zijn in de relatie tussen criminaliteit en migratie geen belemmeringen te
zijn. Door koppeling van allerlei bestanden en bevolkingsregisters nemen de
mogelijkheden juist toe om (met name kwantitatief) onderzoek te doen. Zo konden
Blom e.a. (2005) politiegegevens (HKS) koppelen met bevolkingsgegevens
(SSB 5 ) van alle Nederlanders over o.a. etnische herkomst, werk en inkomenssituatie.
Daardoor kon meer gedetailleerd onderscheid worden gemaakt tussen de
betrokkenheid bij delicten van eerste en tweede generatie allochtonen en kon
onderzocht worden in welke mate de verschillende vertegenwoordiging van uiteenlopende
groepen verdachten te verklaren is uit kenmerken zoals bijvoorbeeld
sociaaleconomische positie (dat bleek slechts ten dele het geval). Ook de bijdrage
van Blokland, Grimbergen, Bemasco en Nieuwbeerta in dit nummer illustreert de
mogelijkheden van het koppelen van grote databestanden voor onderzoek op dit
terrein. Een betere registratie van de etniciteit van daders, waar toenmalig minister
Ter Horst in Nederland enige tijd geleden voor pleitte, is in feite allang achterhaald
door de praktijk van het onderzoek en de uitkomsten daarvan. In Nederland
bestaat inmiddels vrij brede acceptatie van het gegeven dat bepaalde groepen
met een migrantenachtergrond zijn oververtegenwoordigd in de geregistreerde
criminaliteit.
In België is de situatie anders. De politieke gevoeligheid van de materie is dusdanig
dat vooral in Nederland gevestigde criminologen en sociologen onderzoek
hebben verricht in het buurland (Van San & Leerkes, 2001; Van Meeteren, Van
San & Engbersen, 2007). Sommige Belgische wetenschappers tonen zich ook
tamelijk verbijsterd over het Nederlandse onderzoek. In een speciaal themanummer
van Tijdschrift voor Criminologie over de Belgische visie op het Nederlandse
onderzoek betoogde Brion (2004) dat Nederlandse onderzoekers kritiekloos de
agenda van de nationale overheid zouden volgen op het terrein van migratie en
criminaliteit. Bijkomend wees zij erop dat het onderzoek van Van San nauwelijks
oog had voor het complexe proces dat voorafgaat aan een politieoptreden en een
registratie in de databanken van de politiediensten. Die zijn op zich een product
en het resultaat van een officieel discours en niet geschikt om inzicht te verwerven
in criminaliteitscijfers en het aandeel migranten daarin, aldus Brion (2005).
Bovenkerk (2007) vermoedt echter dat de maatschappelijke en wetenschappelijke
benadering in België eerder kan worden gezien als reactie op de neiging van de
nationale overheid om criminaliteitsproblemen in relatie tot migranten buiten de
discussie te houden. De botsende visies van Bovenkerk en Brion illustreren de
grote kloof tussen Nederland en België op dit vlak. Ook de keiharde toon in de
kritiek die Van San enkele jaren eerder kreeg in reactie op een studie die ze in
Het Sociaal Statistisch Bestand van het CBS. Hierin is een groot aantal registers (o.a. van de
Belastingdienst, uitkeringsinstanties en de IB-Groep) op individueel niveau gekoppeld aan de
Gemeentelijke Basisadministratie (GBA).