Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
euro's. Om nogmaals het belang van deze kleine groep te benadrukken, voor het
geldelijke equivalent van één zo'n drugsdeal zouden tientallen illegalen in naaiateliers
of kastuinbouw jarenlang arbeid moeten verrichten.
Het verschijnsel van criminele expats is overigens goed in een migratorisch raamwerk
te plaatsen. Het ontstaan van handelsstromen tussen twee landen, ook al
zijn deze illegaal, brengt automatisch onderlinge contacten met zich mee. Het is
dan logisch om te veronderstellen dat er in het kielzog migratie kan optreden.
Migratie vindt namelijk zelden in een vacuüm plaats. De algemene literatuur over
migratie wijst op het belang van relaties tussen landen onderling, maar ook op
het persoonlijke netwerk of een combinatie van beide.
Voor het ontstaan van een bepaalde richting kan vanuit een macroperspectief
worden gekeken. De richting van migratiestromen is dan te herleiden aan de hand
van intermediate structures die in het verre en nabije verleden zijn ontstaan (Sassen,
1999). Te denken valt aan koloniale banden (bijvoorbeeld Nederland-Suriname),
gastarbeidersprogramma's (bijvoorbeeld Nederland-Marokko), militaire
verdragen (bijvoorbeeld de Verenigde Staten-Zuid-Korea), etnische banden en
handelsovereenkomsten of economische relaties. Een afgeleide economische relatie
die in ons voorbeeld duidelijk tot migratie heeft geleid, is de drugshandel.
De sociale-netwerkbenadering helpt eenmaal op gang gebrachte stromen goed te
verklaren. Vanuit wetenschappelijk onderzoek naar migratie waarin naar persoonlijke
motieven gevraagd wordt, is gebleken dat een sociaal netwerk erg
belangrijk is (Chin, 2001; MacDonald & MacDonald, 1974; Massey, 1986; Portes
& Fernandez Kelly, 1989). Het zogeheten family and friends-effect treedt op wanneer
familie, vrienden en kennissen die eerder gemigreerd zijn, nieuwkomers
overhalen om ook te komen en hen vervolgens opvangen. Het sociale netwerk van
drugshandelaren fungeert in onze dossiers als surrogaat voor de pullfactor van
familiebanden. De marktplaats Amsterdam of Costa del Sol wordt gekenmerkt
door een hoog 'ons kent ons'-gehalte. Britten die als makelaar naar Nederland
komen, of Nederlanders die naar Spanje gaan, maken direct gebruik van de contacten
die ze al hadden.
Een belangrijk effect dat door het handelen van deze expats optreedt, is het
bestendigen van criminele verzamelplaatsen. Op hun beurt worden andere drugscriminelen
(van klein tot groot) weer aangetrokken. Daarbij valt op te merken dat
etnische grenzen geen beletsel vormen. Het gevolg is dat in Amsterdam een
Colombiaan met een Engelsman kan afspreken om via België een hoeveelheid
cocaïne naar het Verenigd Koninkrijk te vervoeren. Hoewel dit drugstransport
dan in Nederland is overeengekomen, is er weinig Nederlandse betrokkenheid.
Vanuit dit licht bezien ligt het dan minder voor de hand om Nederland (of Spanje)
verantwoordelijk te houden voor toe- of afnames van de handel in drugs. Dat
neemt overigens niet weg dat de Nederlandse autoriteiten criminele netwerken
tegen dienen te gaan.
Hiertoe zou bijvoorbeeld de aantrekkingskracht van Nederland (en Amsterdam in
het bijzonder) als ontmoetings- en marktplaats voor drugscriminelen moeten
worden verminderd. Een eerste aanzet is inmiddels gegeven met de oprichting
van een speciaal opsporingsteam in Amsterdam dat zich speciaal op Britse crimi-
91