Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
staan politici precies tegenover de koppeling van de overlastproblematiek aan
etnische 2 groepen jongeren?
Zoals later in het artikel zal blijken, verbinden de Engelse media de overlastproblematiek
niet overwegend aan minderhedenproblematiek, maar eerder aan arme
blanke jongeren. Is de problematiek daar ook wezenlijk anders? Of wordt in die
samenleving het probleem anders geconstrueerd?
Dit geheel aan subvragen leidt tot de hoofdvraag: hoe wordt het probleem rond
overlast en etniciteit in Nederland en Engeland 3 in het media- en in het politiek
discours geconstrueerd en verschilt dit met de daadwerkelijke problematiek? Om
die vraag te kunnen beantwoorden zal in dit artikel het discours in de media en de
politiek in beide landen worden geanalyseerd en vergeleken en waar mogelijk
naast bestaande statistische gegevens worden gelegd.
Methode
Voordat aan de beantwoording van de hoofdvraag aandacht kan worden besteed,
moeten eerst enkele begrippen worden benoemd. Ten eerste straatoverlast. Zoals
diverse auteurs eerder aangaven, is het lastig om objectieve criteria voor overlast
te definiëren (Van Swaaningen, 2008; Van de Bunt & Bijleveld, 2003; Devroe,
2008; Pakes, 2005). Invulling van het begrip hangt immers samen met de tolerantiegrens
van een samenleving en die verandert in de tijd (Koemans, 2008). Het
onvermijdelijk gevolg van het ontbreken van een eenduidige definitie is dat onder
straatoverlast veel verschillende gedragingen vallen. Te denken valt aan hondenpoep,
agressief gedrag, graffiti en rommel in de openbare ruimte. In dit artikel
wordt de definitie van de Europese Commissie (CEC, 2000) als leidraad gehanteerd.
Daarin gaat het om gedrag dat op zich niet strafbaar is, maar door het
cumulatieve effect een klimaat van spanning en onveiligheid op straat 4 kan genereren.
Bij de hier uitgevoerde discoursvergelijking worden het Engelse anti-social
behaviour en overlast gelijkgesteld. Hoewel het niet een letterlijke vertaling is,
wordt in de praktijk de terminologie in dezelfde situaties gebruikt (Koemans,
2009).
Gezien de breedte van het begrip overlast is een discoursanalyse relevant.
Immers, op deze manier kunnen eventuele verschillende betekenissen in kaart
worden gebracht. Een discoursanalyse is kort gezegd een methode die de discussies
en visies in de samenleving (of een deel ervan) rond een bepaald onderwerp
onderzoekt (Althoff, 2002). Maar ook voor dit begrip geldt dat een eenduidige
definitie niet eenvoudig is (Hijmans, 1996). De term discoursanalyse staat gere-
Met etniciteit wordt hier bedoeld: een identiteit gebaseerd op gedeelde sociale en culturele normen,
ideeën en praktijken.
Wanneer Engeland wordt genoemd, valt Wales hier ook onder. Deze keuze wordt ook in Engelstalige
literatuur over de Anti-Social Behaviour Order (ASBO) gemaakt. In Schotland wordt overlast
ook aangepakt maar enkele maatregelen zijn anders. Daarom blijft Schotland hier buiten
beschouwing.
Overlast in de publieke ruimte zou wellicht correcter zijn: in de media echter wordt het begrip
straatoverlast gebruikt.
95