Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
is dat we moeten concluderen dat criminologisch onderzoek naar migratie en criminaliteit
mede afhankelijk is van het nationale discours in verschillende landen
en de houding van wetenschappers daartegenover.
Verklaringen en perspectieven
Zoals we al eerder vermeldden, is een voortdurend terugkomende uitkomst van
kwantitatief criminologisch onderzoek in Nederland (in België is hiernaar weinig
onderzoek voorhanden, maar zie Van San & Leerkes, 2001; Van Meeteren e.a.,
2007, die in lijn zijn met het Nederlandse beeld) dat veel etnische minderheidsgroepen
zijn oververtegenwoordigd in de geregistreerde criminaliteit (aangehouden
verdachten). Hiervoor zijn in de loop der tijd verschillende verklaringen naar
voren gebracht (zie voor overzichten o.a. Tonry, 1997; Driessen e.a., 2002). Deze
sluiten grotendeels aan bij de belangrijkste theoretische stromingen binnen de
criminologie. We noemen enkele belangrijke benaderingen die (soms afzonderlijk,
soms in combinatie) worden toegepast in het onderzoek op dit terrein.
De achterstands-benadering legt de nadruk op de maatschappelijke positie van
etnische minderheden en migranten. Volgens de klassieke stram-theorie van
Merton (1938) levert een discrepantie tussen de doelen die in westerse samenlevingen
worden nagestreefd (succes, welvaart) en de beperkte middelen die een
aanzienlijk deel van de inwoners heeft, spanning op. Criminaliteit is een alternatieve
manier om succes en welvaart te kunnen bereiken. De maatschappelijke
positie van etnische minderheden is gemiddeld slechter dan die van de autochtone
inwoners en dat zou kunnen verklaren dat zij vaker zijn aangewezen op criminaliteit
als alternatieve route naar succes. In dit themanummer past de bijdrage
van De Boom, Snel en Engbersen over de positie van asielmigranten goed in
deze benadering.
De sociale bindings-benndermg legt de nadruk op het maatschappelijk functioneren
van etnische minderheden, ofwel hun mate van integratie: de banden met
ouders, school, werk en de samenleving als geheel. Volgens de bindingstheorie
van Hirschi (1969) reguleren sociale bindingen normaal gesproken het gedrag van
mensen en is geen speciale motivatie nodig voor criminaliteit; maar als sociale
bindingen zijn verzwakt of verbroken, kan crimineel gedrag ontstaan. Vanuit deze
invalshoek is oververtegenwoordiging van etnische minderheden te verklaren uit
integratieproblemen. Ook kan gebrekkige aansluiting van ouders bij de Nederlandse
samenleving (bijvoorbeeld door taalproblemen) ertoe leiden dat er te weinig
toezicht en begeleiding is in de opvoeding, waardoor de binding van hun kinderen
met de samenleving verzwakt. Dit perspectief is in het verleden veelal
gehanteerd in grootschalige surveyonderzoeken om verschillen in criminaliteit
onder jongeren met uiteenlopende etnische achtergronden te verklaren (bijvoorbeeld
Junger, 1990; Junger-Tas e.a., 2003).
Culturele benaderingen van migratie en criminaliteit leggen de nadruk op het
totaal aan opvattingen en gewoonten die mensen hebben en de betekenissen die
ze zelf toekennen aan criminaliteit en regeloverschrijdend gedrag. Hierbij zijn
twee belangrijke varianten te onderscheiden. In wat we het culturele deviantie-
8