Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
Asielmigratie, verblijfstatussen en criminaliteit*
Jan de Boom, Erik Snel & Godfried Engbersen
Dit artikel beschrijft de relatie tussen de juridische status van asielmigranten
(erkende asielmigranten met een verblijfsvergunning of Nederlandse nationaliteit,
nog in procedure of afgewezen asielzoekers die illegaal in het land verblijven) en
criminaliteit. Uitgangspunt is dat een zwakke juridische status gepaard gaat met
sociaaleconomische deprivatie, hetgeen kan leiden tot crimineel gedrag. Op basis
van administratieve gegevens over asielzoekers en over verdachten van delicten
vinden we dat afgewezen asielzoekers vaker betrokken zijn bij criminaliteit dan
asielzoekers in procedure, die op hun beurt vaker als verdachte geregistreerd staan
dan erkende asielmigranten met een verblijfsvergunning of Nederlandse nationaliteit.
Ook blijkt dat afgewezen asielzoekers vaker betrokken zijn bij 'overlevingscriminaliteit'
zoals diefstal. Met andere woorden: een zwakke juridische status hangt
samen met een sterkere betrokkenheid bij criminaliteit, met name vermogensdelicten.
Bij het bestuderen van het verband tussen sociale ongelijkheid en criminaliteit
moet rekening worden gehouden met de juridische status van migranten als nieuwe
dimensie van sociale ongelijkheid.
In diverse landen steken regelmatig publieke discussies de kop op over asielmigranten
en criminaliteit. Media berichten dat criminelen 'use asylum as cover' 1 en
vragen zich af: 'Asylum seekers and crime: is there really a link?' 2 In Nederland
haalde de Groningse burgemeester Wallage de krantenkoppen met zijn stelling
dat de criminaliteit onder asielzoekers vijfmaal zo hoog ligt als onder de gemiddelde
burger. 3 Omgekeerd bestempelen migrantenorganisaties en kritische publi-
De auteurs bedanken de anonieme reviewers van het Tijdschrift voor Criminologie en hun collega's
Jeroen van der Waal en Willem de Koster voor hun opmerkingen op een eerdere versie van dit
artikel.
Bericht op de website van de BBC n.a.v. publieke uitspraken van Chris Fox, voorzitter van de
Association of Chief Police Officers (ACPO), op 19 mei 2003 (http://news.bbc.co.uk72/hi/
uk_news/3039511.stm, bekeken op 21-12-2009).
The Observer (d.d. 25 mei 2003) concludeert dat de rol van asielzoekers in criminaliteit 'negligible'
is en meldt dat de uitspraken van Fox tot boze reacties van vluchtelingenorganisaties en
'some politicians' leidden: 'He was accused of demonising asylum seekers' (www.guardian.co.uk/
politics/2003/may/25/immigration.race, bekeken op 21-12-2009). In 2008 bepleitte een conservatieve
denktank dat 'failed asylum seekers should still be paid benefits to stop them resorting to
crime' (The Telegraph: www.telegraph.co.uk/news/newstopics/politics/3776795/Iain-Duncan-
Smith-Pay-benefits-to-failed-asylum-seekers-to-prevent-crime.html, bekeken op 21-12-2009).
Deze uitspraak (in dagblad Trouw d.d. 17 januari 2001) leidde tot verwoede discussies (vgl. De
Haan & Althoff, 2002,4-6).
48