Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
Slechts drie keer werd expliciet gesproken over Antilliaanse jongeren. Voor 2001
betrof het vooral het noemen van een allochtone achtergrond in het algemeen en
werd die niet verder gespecificeerd. Een koppeling met de gebeurtenissen rond
9/11 en de opkomst van anti-islamsentimenten is hierbij snel gemaakt (European
Monitoring Centre on Racism and Xenophobia, 2005). Zoals Snel (2003) constateerde,
is vanaf die tijd een duidelijke verharding in het integratiedebat opgetreden.
Vooral bij incidenten als problemen in de Amsterdamse Diamantbuurt en de
Goudse wijk Oosterwei werden Marokkaanse jongeren expliciet genoemd, vaak
gecombineerd met uitspraken over een harde aanpak en een zero tolerance-beleid.
Na de inhoudsanalyse zijn ter aanvulling drie journalisten en drie hoofd-/chefredacteuren
8 geïnterviewd. Zij beslissen in concrete gevallen over het wel of niet
benoemen van de etnische achtergrond van overlastplegers. Heel algemeen genomen
wordt door de respondenten 'de etnische achtergrond in principe niet in
berichtgeving genoemd'. Bij Trouw is de regel dat etniciteit wordt vermeld als die
onontbeerlijk is voor achtergrond en duiding. De hoofdredacteur geeft daarbij
voorbeelden als rassenrellen of eerwraak. Ook in het stijlboek 9 van de Volkskrant
staat vermeld dat etnische afkomst niet wordt genoemd, tenzij dat nodig is voor
een beter begrip van het bericht. Zoals de chef redactie van de Volkskrant zei: 'Dit
beleid van ons impliceert dat het niet vermelden van iemands achtergrond niet
automatisch betekent dat die iemand autochtoon is.'
Slechts wanneer de etnische achtergrond wel relevant is, wordt die genoemd.
Maar zoals de chef verslaggeverij van het NRC terecht zelf opmerkte: 'Maar wat is
relevantie? In een samenleving met relatief weinig etnische spanningen zal er zelden
reden zijn om de achtergrond te melden.' Een mogelijke verklaring voor het
in 2008 vaker benoemen van een allochtone achtergrond dan in 1990 is volgens
haar dat er nu meer etnische spanningen in de Nederlandse samenleving zijn en
dus 'het benoemen' relevanter is geworden. De chef verslaggeverij van het NRC
meent dat in een samenleving die zeer gemengd is, zoals bijvoorbeeld New York,
vaak ook geen reden zal zijn om de achtergrond te vermelden, dat voegt dan niets
meer toe. De meeste respondenten zien het gevaar van een vicieuze cirkel, waarin
het benoemen van etniciteit in de media juist tot meer maatschappelijke spanningen
leidt. Bij de redactionele afweging tot het wel of niet benoemen van etnische
achtergrond wordt dit ook meegenomen.
Engeland
Wat meteen opvalt bij de Engelse media-analyse is dat het straatoverlastprobleem
niet één keer wordt gekoppeld aan etnische minderheden. De veroorzakers worden
beschreven als 'lost boys' (The Guardian, 2005), 'white hoodies' (The Sun,
2009), 'thugs' (The Times, 2007), 'yobs' (The Times, 2007), 'white trash' (The Independent,
2007) en 'council scum' (The Sun, 2005). Als een etniciteit werd
genoemd, was die 'white' en nergens werd overlast gekoppeld aan allochtonen.
8 Dit waren de redacteuren die positief op een interviewverzoek reageerden.
9 Openbaar handboek voor Vo/fo/crant-journalisten waarin regels inzake spelling en taalgebruik
zijn vastgelegd.
99