Themanummer over criminaliteit, migratie en etniciteit - Tweede Kamer

Tijdschrift voor Criminologie 2010-05-01
52(2010)2 : 105-217
vaker betrokken bij relatief kleine vermogensdelicten, zoals eenvoudige diefstal,
winkeldiefstal, inbraak en gebruik van valse documenten. Vormen van zware,
georganiseerde criminaliteit en vrouwenhandel komen niet of nauwelijks voor bij
de verdachte asielmigranten uit 2004. De vastgestelde delicten lijken sterk op het
soort delicten dat eerder is beschreven in onderzoek onder illegale vreemdelingen.
Het zijn delicten die nauw verbonden zijn met de precaire maatschappelijke
positie van asielmigranten, vooral van de afgewezen asielmigranten zonder verblijfsrecht.
In geval van valse documenten betreft het meestal strategieën om
Nederland binnen te komen en/of toegang te krijgen tot de formele arbeidsmarkt.
In geval van (kleine) vermogensdelicten gaat het om een strategie om aan inkomsten
te komen om in Nederland te kunnen blijven. Dit type delicten staat ook wel
bekend als 'overlevingscriminaliteit' of 'verblijfscriminaliteit' (De Haan, 1993;
Engbersen & Van der Leun, 1998; Engbersen e.a., 2002; Van der Leun, 2003;
Leerkes, 2009). Leerkes (2009) merkt daarbij op dat op individueel niveau een
positieverslechtering gedurende het verblijf de kans op betrokkenheid bij criminaliteit
vergroot.
Toch gaat het niet alleen om relatief kleine vermogensdelicten. Een op de vijf
delicten van asielmigranten betreft 'overig geweldsdelicten' (niet seksueel).
Opmerkelijk is dat dit soort geweldsdelicten bij erkende asielmigranten vaker
voorkomt dan bij de overige subcategorieën. Nadere analyse leert dat het vooral
vaak gaat om gevallen van mishandeling en bedreiging. Wij hebben vooralsnog
geen verklaring waarom mishandeling en andere geweldsdelicten vooral vaak
voorkomen bij erkende asielmigranten, die een sterke juridische status en volledige
sociale rechten hebben. Ook asielzoekers in procedure worden relatief vaak
verdacht van geweldsdelicten zoals bedreiging en mishandeling. Eerder onderzoek
van De Haan en Althoff (2002) suggereert dat dit voortvloeit uit de situatie
in Nederlandse asielzoekerscentra waarin het leven van de bewoners strak gereguleerd
is door allerhande regels en sancties. In combinatie met de onzekerheid
waarin veel asielzoekers verkeren, de verveling van het lange wachten, de potentiële
conflicten die voortvloeien uit het gegeven dat mensen uit heel verschillende
contexten en culturen dicht op elkaar leven en elkaar nauwelijks kunnen ontlopen,
kan dit makkelijk leiden tot frustratie en onderling geweld. Volgens De Haan
en Althoff (2002) vindt het merendeel van de geweldsdelicten waarvan asielzoekers
verdacht worden, binnen de muren van het asielzoekerscentrum plaats. Het
zijn de omstandigheden van het asielzoekerscentrum, zo luidt hun boodschap, die
dit soort frustratie en geweldsuitingen oproepen.
Bij afgewezen asielmigranten zonder verblijfsrecht komen dit soort geweldsdelicten
verhoudingsgewijs minder vaak voor. Ook dit heeft een rationale. Illegale
migranten proberen vooral niet op te vallen bij de politie. Door geweldsdelicten,
vernieling of verstoringen van de openbare orde zouden ze met de politie in aanraking
kunnen komen, met voor hen vergaande gevolgen (uitzettingsdetentie of
feitelijke uitzetting uit het land; Van der Leun, 2003).
61