Handboek patiëntenparticipatie in wetenschappelijk onderzoek

– Onderzoek met minderjarigen en/of wilsonbekwame volwassenen mag in
Nederland alleen volgens het principe ‘nee-tenzij’. Voor onderzoek met deze
kwetsbare groep mensen gelden daarom extra strenge eisen.
De overheid controleert of een onderzoek dat onder de WMO valt, daadwerkelijk
aan alle wettelijke eisen voldoet. Elk onderzoek wordt apart getoetst. Deze toets
wordt uitgevoerd door speciale, onafhankelijke medisch-ethische
toetsingscommissies (METC’s). In bepaalde gevallen gaat de Centrale Commissie
Mensgebonden Onderzoek (CCMO) in Den Haag over de goedkeuring. De
toetsingscommissies beoordelen jaarlijks vele honderden onderzoeksvoorstellen. De
CCMO registreert deze en geeft hiervan inzage in haar jaarverslagen en andere
publicaties.
Pas nadat de toetsingscommissie het onderzoek heeft goedgekeurd, mag het
onderzoek van start. Een arts of onderzoeker mag dus pas iemand als proefpersoon
vragen om mee te doen aan WMO-onderzoek als er officieel groen licht is gegeven
voor het onderzoek.
Dierexperimentencommissies
Wordt er bij onderzoek gebruik gemaakt van proefdieren? Dan geldt de Wet op de
dierproeven (Wod). Voor het uitvoeren van een onderzoek moet toestemming
worden gevraagd aan een dierexperimentencommissie. Bij het gebruik van
genetisch gemodificeerde dieren is toestemming vereist van de Commissie
Biotechnologie bij Dieren.
Patiëntenrechten
In de afgelopen decennia is ook een groot aantal wetten ontstaan, die de rechten
van patiënten beschrijven. Ook met deze wetten zal een onderzoeker rekening
moeten houden. Een voorbeeld hiervan is dat een proefpersoon schriftelijk
toestemming moet geven voor deelname aan het onderzoek: de zogenoemde
‘informed consent’-procedure. Ook zijn er regels opgesteld voor het bewaren van
lichaamsmateriaal en de bewaartermijn van medische dossiers.
92