Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

1 Sociale vorming door ouders, school en jongeren
In het maatschappelijk debat komt de sociale vorming van jongeren vaak ter sprake naar
aanleiding van concrete gebeurtenissen rondom asociaal gedrag van jongeren. Sociale vorming
komt ook ter sprake als het gaat om de rol van ouders. Ouders lijken meer onzeker
te zijn over de opvoeding dan vroeger. Neemt het aantal ouders toe dat de opvoedende
verantwoordelijkheden onvoldoende waarmaakt? In het debat is ook de rol van het onderwijs
in de sociale vorming een belangrijk thema, al zijn de meningen verdeeld over waar
de grens ligt aan wat het onderwijs kan doen. Hoe kunnen scholen en overheden de rol
van het onderwijs in sociale vorming versterken? En hoe kan de overheid scholen ondersteunen
bij beleid gericht op tolerantie en het terugdringen van discriminatie? De raad
denkt dat een deel van het antwoord op deze vragen ligt in een betere aansluiting bij de
sociale netwerken van jongeren: ouders en leeftijdgenoten.
1.1 Invloed van maatschappelijke veranderingen op sociale vorming
De raad heeft in zijn advies Onderwijs en burgerschap aanbevolen, de bevordering van
burgerschap als een van de doeleinden van het onderwijs in alle onderwijssectoren in
de wet op te nemen. 1 De minister heeft sindsdien een wetsvoorstel ingediend met daarin
een burgerschapsbepaling voor het primair en voortgezet onderwijs. 2 Het onderwijs is
mede gericht op de bevordering van actief burgerschap, zo luidt de voorgestelde bepaling.
De minister wil niet regelen hoe scholen invulling geven aan burgerschapsvorming,
wel dát ze het invullen. Scholen zullen zich in het schoolplan en de schoolgids moeten
verantwoorden over hun gekozen invulling. De Inspectie ziet toe op de naleving.
Daarnaast heeft de minister de doelstelling van sociale integratie toegevoegd in haar
wetsvoorstel. Scholen kunnen straks dus zelf bepalen hoe zij invulling geven aan de
nieuwe doelbepaling burgerschapsvorming en sociale integratie. Maar hoe kunnen ze
hier invulling aan geven? Het voorliggend advies bouwt voort op het thema van sociale
vorming op school.
De wereld van jongeren is complexer en groter dan die van vroegere generaties jeugdigen.
Processen van individualisering hebben geleid tot een toename van de persoonlijke
keuzevrijheid. Dat is in de huidige maatschappij zichtbaar in een grote variatie van leeren
arbeidsloopbanen, relatievormen en typen huishoudens. Voor jongeren betekent het
dat zij meer keuzemogelijkheden hebben, maar daarbij ook minder houvast. De jeugdfase
is door langere en meer massale onderwijsdeelname verlengd. De scheidslijnen tussen
volwassenen en jongeren zijn vervaagd. Volwassenen kunnen hun hele leven blijven
leren; jongeren vervullen ook taken die vroeger bij volwassenheid hoorden (consument,
werknemer, seksueel partner, actief burger). 3 Individualisering heeft veel bijgedragen
aan de samenleving, maar kent ook een keerzijde: normvervaging en afname van sociale
cohesie en van solidariteit. In de laatste jaren is het onbehagen hierover in de samenle-
Sociale vorming en sociale netwerken in het onderwijs
13