Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

4.4 Deelvraag 3: tolerantie bevorderen en discriminatie tegengaan
De minister heeft de raad specifiek de vraag gesteld hoe zij scholen kan ondersteunen
bij het vormgeven van beleid gericht op tolerantie en het tegengaan van discriminatie
(zie bijlage 1). Actuele problemen zijn de discriminatie en bedreiging van homoseksuele
leraren en leerlingen en van allochtone en autochtone jongeren over en weer.
De raad weet dat er geen eenvoudig antwoord te geven is op deze vraag. Het probleem
loopt uiteen van kleine incidenten met onnadenkend of stoer gedrag van leerlingen tot
en met schokkende gebeurtenissen waarbij jongeren geweld gebruiken tegen elkaar of
tegen een andere maatschappelijke groep.
De suggesties die de raad aan scholen gedaan heeft om sociale relaties beter te benutten
(zie vorige paragraaf), zullen naar verwachting ook een positief effect hebben op
tolerantie, zoals ook het volgende laat zien.
Positieve verhoudingen op scholen in Amsterdam
De omgangsvormen en verhoudingen tussen leerlingen zijn in Amsterdam het meest
positief op scholen met:
• kleine en overzichtelijke locaties en kleinere klassen;
• lesprogramma’s met aandacht voor sociale vaardigheden en agressiebeheersing;
• een helder beleid om leerlingen en ouders aan te spreken op gedrag;
• korte lijnen naar jeugdzorg en instellingen in de buurt van de school; en
• financiële ondersteuning voor bijscholing van leraren, gericht op de specifieke
situatie.
Bron: Gemeente Amsterdam, 2005
Aparte activiteiten gericht op het terugdringen van discriminatie zijn volgens de raad
niet de kern van de oplossing. Informatieverspreiding en voorlichting door de overheid
en instanties als het LBR zijn zeker nuttig, maar vooral als aanvulling op het schoolbeleid.
Dat begint met het creëren van een open sfeer op school, waarin uiteenlopende
meningen bespreekbaar zijn. Discriminatie en gebrek aan tolerantie kunnen het beste
bestreden worden met kennis en argumenten en het steeds wijzen op de gevolgen van
ondoordacht gedrag voor anderen. Daarbij hebben leerlingen de mogelijkheid hun handelswijze,
mening en gevoelens naar voren te brengen en te bespreken met medescholieren
en leraren. Hiermee leren jongeren ook wanneer zij met hun mening over de schreef
gaan en een ander – bedoeld of onbedoeld – onnodig kwetsen, monddood maken of
zelfs angst aanjagen. Ook kan de school peer coaching inzetten, bijvoorbeeld door leeftijdsgenoten
te laten optreden als discussieleider of conflictbemiddelaar. Met het voeren
van deze dialoog werkt het onderwijs feitelijk aan herstel van de pedagogische relatie
tussen leraar en leerling.
Kortom: morele opvoeding – het zich eigen maken van de kleine deugden – via het aangaan
van een open dialoog met leerlingen, is een noodzakelijke basisvoorwaarde voor
het voorkomen van discriminatie en het werken aan een betere sfeer. Deze gesprekken
Sociale vorming en sociale netwerken in het onderwijs
65