Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

3.3 Straatcultuur in de school: judo- of karate-aanpak?
Op straat zijn jongeren het meest vrij om hun groepen en jeugdculturen vorm te geven.
Niet elke jongere gebruikt de straat even intensief. Voor ongeveer eenderde van de jongeren
fungeert de straat als de belangrijkste ontmoetingsplek en zijn er ook weinig alternatieven
thuis of in buurtcentra of op clubs. De openbare ruimte is voor (laagopgeleide)
jongens belangrijker dan voor meisjes. De mogelijkheden om rond te hangen op straat
zijn mede afhankelijk van de ruimtelijke structuur van de omgeving. 97 Skaters ontmoeten
elkaar bij de skatebaan en luisteren daar naar hiphop en r&b. Gabbers komen het liefst
op beschutte plekjes in woonwijken samen. Zij luisteren daar naar house- en gabbermuziek.
Hiphop-aanhangers houden zich op bij tunnels en viaducten en manifesteren
zich via graffiti. 98 Uit deze voorbeelden blijkt dat de straatcultuur een wezenlijk aspect
van sommige groepsculturen is.
Soms ontstaat een minder positieve buurt- of straatcultuur die niet aansluit bij de cultuur
op school en thuis. Daarbinnen hebben jongeren – jongens én meisjes – vaak weinig
op met autoriteiten en jeugdwerkers. De straatcultuur bepaalt wat zij doen, niet
hun ouders of andere volwassenen. Deze jongeren zoeken elkaar op en jagen buurtbewoners
de stuipen op het lijf door lastig gedrag en soms door geweld of (kleine) criminaliteit.
Beleidsmakers en politieagenten jagen de jongeren op hun beurt ook op.
Buurtproblemen zijn, vooral in de steden in Nederland, in vergelijking met vroeger ernstiger
van aard. Vooral jongeren uit multiculturele wijken kunnen een breuk tussen verschillende
culturen ervaren, die aanleiding geeft tot vele conflicten. Deze straatcultuur
heeft niet zozeer meer te maken met muziekstijl of -smaak, maar met protest en het
zich afzetten tegen wat Kaldenbach (2004) de burgerlijke cultuur noemt. Dit is een cultuur
waarbij de overtuiging heerst dat de politie, de school, de belastingdienst en de
rechtspraak over het algemeen redelijk en rechtvaardig zijn. Jongeren uit de burgerlijke
cultuur vinden het meestal normaal om naar school te gaan. Qua gedrag hoort hier een
beleefde en voorkomende houding bij. Meningsverschillen worden op basis van argumenten
besproken. De proteststraatcultuur verzet zich echter tegen gezagsdragers als
politie en leraren. “Het zijn jongeren die hondsbrutaal zijn en sterk in het provoceren
van ‘nette burgers’, die precies weten hoe ver ze in juridisch opzicht kunnen gaan, verbaal
zeer slagvaardig zijn en feilloos iemands zwakke kanten kunnen vinden. Die meteen
zeggen dat de ander discrimineert, neigen naar slachtofferisme als rechtvaardiging voor
hun gedrag. De straatcultuur is niet verbonden aan een etnische minderheidsgroep, maar
lijkt wel het scherpst ontwikkeld te zijn onder Marokkaanse jongens.” 99 De jongeren reageren
niet op de meer ingehouden bejegening en controles van ouders, leraren en andere
beroepsopvoeders. De aanpak van deze opvoeders stelt doorgaans te hoge eisen aan
de zelfbeheersing en zelfreflectie van jongeren.
Ook op school kan deze negatieve straatcultuur doorwerken. Kaldenbach (2004) pleit
daarom in zijn boek met 99 tips voor het omgaan met jongeren in de straatcultuur, voor
een ‘judo-aanpak’ op school. De leraar stelt zich dan niet op tegenover, maar naast de
jongere: meebuigen om je doel te bereiken. Een directe aanpak (‘karate-aanpak’) werkt
volgens hem niet bij deze groep, omdat de leraar zich als autoriteit opstelt en het daardoor
direct hard tegen hard gaat. Ook met humor is wel wat te bereiken. Leraren en
schoolleiders moeten niet te soft zijn, want de jongeren hebben behoefte aan duidelijkheid
en grenzen. “Jongeren kunnen niet tegen vage regels, dan raken ze in verwarring.
Ze hebben geen behoefte aan een slappe, softe opvoerder. Die respecteren ze
Sociale vorming en sociale netwerken in het onderwijs
41