Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

zoeken naar een concrete invulling van hun identiteit, bijvoorbeeld door zich als actief
pluriforme openbare school te profileren. Scholen kunnen hun waarden overbrengen op
een wijze die leerlingen weet uit te dagen, eigen denkbeelden te ontwikkelen en zich de
genoemde kleine deugden eigen te maken. Idealiter zijn alle bij de school betrokken personen
– leerlingen, leraren, schoolleiding, ondersteuners en ouders – hiermee bezig. Zij
tonen belangstelling en zorg voor elkaar en zijn alert op mogelijkheden om in termen
van ‘wij’ te spreken en met elkaar dingen te doen. De aandacht voor sociale en morele
vorming is niet beperkt tot het funderend onderwijs, ook het mbo (middelbaar beroepsonderwijs)
heeft een socialisatietaak.
Sociale en morele vorming op het mbo voor horeca
Sociale vaardigheden zijn voor opleidingen in de horeca zeer belangrijk. De directeur
van de afdeling is van mening dat deze vaardigheden maar ten dele theoretisch
te trainen zijn, het is vooral belangrijk ze in praktijk te brengen. Dat wil zeggen dat
deelnemers elkaar aanspreken op uiterlijk en gedrag. Ouderejaars hebben dat al
geleerd en hebben de functie van supervisor of begeleider over jongerejaars. Zo kunnen
zij oefenen met managementvaardigheden.
Socialiseren is volgens de leraren een kwestie van goede afspraken maken, je aan
afspraken houden en zelf doen wat je predikt. Afspraken komen in overleg tussen
leraren tot stand en zijn vervolgens ‘heilig’. Eén leraar geeft een voorbeeld. “Studenten
spreken leraren aan met u. Als jij dat als individuele leraar niet belangrijk vindt,
dan houd je je er tóch aan.” Dergelijke afspraken handhaven is niet moeilijk, vinden
de leraren, maar je moet er wel steeds bovenop zitten. De deelnemers zelf kennen
de regels goed en spreken van ‘een prettig soort strengheid’ van de opleiding.
Je zou kunnen stellen dat een horecaopleiding het relatief makkelijk heeft met de
socialisatietaak. Leerlingen kiezen immers bewust voor een vak waarin verantwoordelijkheid
en dienstbaarheid een centrale rol spelen. Aan de andere kant, geeft de voorzitter
van het college van bestuur aan, zijn sociale vaardigheden voor élk vak van
belang en is het noodzakelijk dat élke opleiding hieraan aandacht besteedt. Drie leraren
zijn nog stelliger: waarom zou het voor iemand met een technische opleiding niet
belangrijk zijn om goede omgangsvormen te hebben? En waarom zou je dat in zo’n
opleiding niet kunnen inbouwen?
Bron: CED groep, 2005 - Scholengemeenschap De Rooi Pannen, Tilburg
Optreden tegen discriminatie
Scholen waar een moreel klimaat heerst van rechtvaardigheid, openheid en dialoog, hebben
over het algemeen minder last van spijbelen en vernielingen. 49 Tot een aantal jaar
geleden ontwikkelden de meeste scholen zich dan ook in de richting van democratische
gemeenschappen. Door de komst van grote groepen leerlingen die afkomstig zijn uit
families en gezinnen met een traditionele en meer autoritaire opvoeding, is dit proces
op een aantal scholen gestopt of verstoord. Scholen zoeken nu naar nieuwe wegen om
alle leerlingen de gewenste morele opvoeding te geven. Overigens blijkt uit een recent
onderzoek van de Nationale Jeugdraad, dat allochtone leerlingen doorgaans meer res-
Sociale vorming en sociale netwerken in het onderwijs
25