Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

meeste jongeren behoren bij meerdere groepen. Deze bestaan doorgaans uit ongeveer
zes leden. Ze bieden steun, advies en bescherming en vormen ook sociale en culturele
hulpbronnen. Jongeren hebben via hun vriendengroep de mogelijkheid om gemeenschappelijk
ervaren problemen het hoofd te bieden. Dit kunnen conflicten met leraren,
ouders en andere gezagsdragers zijn, maar het kan ook gaan om onvrede over de eigen
maatschappelijke positie. Soms biedt de vriendengroep de mogelijkheid tot georganiseerd
verzet tegen de school. 90 Vrienden geven elkaar dan informatie en strategieën om
de school zo veel mogelijk te omzeilen. Deze houding komt vooral voor bij jongeren
die weinig kans hebben op schoolsucces en maatschappelijke erkenning. De peer group
bepaalt soms ook de norm naar ouders en naar elkaar toe en maakt het gemakkelijker
om zaken te verdedigen. Bekend voorbeeld is het tijdstip waarop jongeren moeten thuiskomen
na een feestje. Jongeren bepalen de norm daar waar ouders het (gezamenlijk)
laten afweten.
Uitgaan tot drie uur ‘s nachts
Niet dwingend, maar bijna achteloos melden dat ‘iedereen’ tot drie uur uit mag, omdat
het pas na twaalf uur gezellig wordt en de toegangsprijs voor de disco hoog is,
is een gebruikelijke strategie van zestienjarige dochters om bezorgde ouders tot toegeeflijkheid
over te halen.
Bron: Naber, 2004, p. 22
Meisjes bekleden in vriendengroepen doorgaans een marginale positie, als zij al zijn aangesloten.
Ze komen vaak door verkering bij de groepen en verdwijnen weer als het uit is.
Ze behoren vrijwel nooit tot de kern van de groep. 91 Meisjes vormen overigens wel vaak
aparte vriendinnengroepen.
Jeugdsubcultuur
Vriendengroepen zijn vaak gebaseerd op een gemeenschappelijke muzieksmaak of
(kleding)stijl. Veel jongeren maken via hun peer group deel uit van een veel bredere
jeugdsubcultuur, zoals skaters, punk en r&b. De jeugdsubcultuur vormt zich met name
in de vrije tijd, maar werkt ook door op school en in de klas. 92 Het lidmaatschap van een
jeugdsubcultuur is vrijwel altijd tijdelijk. Wanneer jongeren een vaste relatie en een vaste
baan krijgen, is het vaak over met de deelname. 93
Het is moeilijk te schatten welk deel van de jeugd werkelijk deel uitmaakt van een jeugdsubcultuur,
dat wil zeggen van een vriendengroep die onderdeel is van een bredere
cultuurstijl. De meeste jongeren oriënteren zich op de mainstream cultuur (top-veertigmuziek),
een minderheid rekent zichzelf tot een specifieke jeugdsubcultuur als gabber,
skater, hiphop of punk. De commercie houdt dergelijke subculturen soms bewust in
stand. Jongeren in het voortgezet onderwijs hebben gemiddeld per maand 114 euro te
besteden en zijn daarmee een interessante doelgroep. In de onderbouw heeft een leerling
op het vmbo het meest te besteden; in de bovenbouw geldt dit voor leerlingen van
de havo. Het geld gaat vooral op aan kleding, alcohol, snoep, snacks en het mobieltje. 94
Sociale vorming en sociale netwerken in het onderwijs
37