Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

• (2) Overlastgevende groepen: omvang tussen 10 en 20 leden, leeftijd iets hoger
dan bij de hinderlijke groepen, opleiding iets lager (ook voortijdig schoolverlaters,
werkloze jongeren), etnisch gevarieerd, minder wijkgebonden, veel alcohol
en drugs, weinig wisseling maar ook weinig instroom.
• (3) Criminele groepen: omvang gemiddeld 30 leden, brede spreiding qua leeftijd
(12-20 jaar), erg laag opgeleid en werkloos. Vaak zeer sterk allochtoon
samengesteld (Marokkaans, Turks, Antilliaans). Actieradius groot, zelfs landelijk
actief. Hoog wapenbezit. Weinig structuur, veel wisseling.
Aanpak negatieve groepsvorming
De verschillende groepen vragen ieder om een eigen aanpak. Jeugdcriminaliteit is grotendeels
opgroeigedrag en van voorbijgaande aard. Omdat jeugdcriminaliteit volgens
Ferwerda vaak haar oorzaak vindt in wat er in de groep gebeurt, moet de aanpak op
groepsniveau gebeuren. Het is niet voldoende om als volwassene of toezichthouder simpelweg
aanwezig te zijn; het is nodig om te beschikken over informatie over het achterliggende
probleemgedrag en over risicofactoren van groepsleden. “Deze kennis is van
essentieel belang om de groepsleden of de groep een aanbod op maat te kunnen doen
via activiteiten in de wijk of hulpverleningstrajecten.” Ook onderwijs zou daarbij een rol
kunnen spelen. Scholen dekken criminaliteit en geweld op school echter vaak toe met
de mantel der liefde, uit vrees om de goede naam kwijt te raken. 111 Scholen die er wel
wat aan willen doen, stuiten vaak op de geslotenheid van groepen en klassen. “Die gaat
gevaarlijk veel lijken op de groepscodes die leden van jeugdbendes erop nahouden”,
aldus een directeur van een school in Rotterdam-Zuid.
Mobieltje
“Op het moment dat er stront aan de knikker is, gaat het mobieltje af en dan komen
ze met twintig, dertig man opdraven en dat is wel etnische groepsvorming. Als Pietje
zegt, hij was vervelend, dan slaan ze die jongen zo in elkaar en ze weten niet eens
waarom. Omdat die code zo is.”
Bron: citaat lerarenpanel
3.5 Benutten van sociale relaties in de (onderwijs)praktijk
Het onderwijs kan sociale relaties tussen jongeren benutten om leerlingen te laten oefenen
met sociaal gedrag en te werken aan de opbouw van sociaal kapitaal van jongeren.
Deze paragraaf benoemt een aantal mogelijkheden die in meer of mindere mate in de
onderwijspraktijk voorkomen.
Samenspraak met leerlingen en groepen
Scholen verschillen in de praktijk sterk in de mate waarin zij het gesprek aangaan met
leerlingen en hen mee laten denken over de gang van zaken op school. De leerlingen
met wie gesproken is voor dit advies, zijn vaak van mening dat hun school niet voldoende
naar hen luistert. Natuurlijk gaat het slechts om een klein aantal leerlingen. Maar het
toont wel aan hoe belangrijk het is voor leerlingen dat zij serieus genomen worden. De
school kan via het aangaan van de dialoog tevens mogelijke negatieve gevolgen van
46 Onderwijsraad, juli 2005