Advies Sociale vorming en sociale netwerken in het ... - Onderwijsraad

niet en daar gaan ze mee op de loop. Jongeren moeten weten dat ze in bepaalde situaties
altijd een gesprek met hun mentor krijgen, dat altijd hun ouders worden ingelicht.”
Kaldenbach vindt dat het onderwijs de plicht heeft om jongeren ook de ‘burgerlijke stijl
van reageren’ aan te leren. Het is daarbij van groot belang om dat buiten conflictsituaties
te doen.
Een wapengevaarlijke jongen op het schoolplein
Een conciërge van een school ziet een niet-leerling op het schoolplein rondlopen. Die
jongen woont in de buurt. De conciërge weet van de politie dat deze jongen wapengevaarlijk
is. Hij loopt op hem af en geeft een hand. “Goeiemorgen, kan ik je helpen,
zoek je iemand? … Je weet misschien dat hier alleen leerlingen komen die op deze
school zitten, dat snap je wel. Anders hebben we geen overzicht meer … Jij komt hier
niet om kattenkwaad uit te halen, dat zie ik wel, het gaat niet om jou. Weet je, vroeger
hebben we een keer meegemaakt dat … en ik moet me daar ook aan houden.” De
jongen verlaat het schoolplein. Dit had bij een andere aanpak, de aanpak die bij veel
mensen uit de burgerlijke cultuur als eerste opkomt, heel anders kunnen aflopen.
Bron: Kaldenbach, 2004, p. 46
3.4 Effecten van vriendschap en jeugdgroepen
Een jongere brengt de buitenwereld mee de school in en daar moet de school hoe dan
ook iets mee. Allereerst moet een school kennis hebben van vriendschaps- en groepsvorming
onder jongeren en de mogelijke effecten hiervan. Deze paragraaf geeft enkel positieve
en negatieve effecten weer. De volgende paragraaf (3.5) gaat in op de wijze waarop
de school hiermee om kan gaan.
Positief gevolg: opbouw sociaal kapitaal
Vrienden spelen een belangrijke rol bij de persoonlijkheidsvorming en de socialisering
van jongeren. 100 Vriendschappen dragen bij aan het gevoel van zelfwaardering, het
gevoel er te mogen zijn en ertoe te doen. Vrienden en vriendinnen zijn voor jongeren
van nu cruciale informanten, steunpilaren en hulp bij de verkenning van jezelf, van de
ander en van de maatschappij. 101 Vrienden en vriendengroepen dragen ook bij aan de
opbouw van sociaal kapitaal. 102 Sociaal kapitaal staat voor allerlei ‘hulpbronnen’ die een
persoon kan halen uit het door hem of haar opgebouwde en onderhouden relatienetwerk.
Het kan dan bijvoorbeeld gaan om een familie, een school, een feest, een klasse
of een jeugdgroep. Het sociaal kapitaal bestaat uit alle informatie, vaardigheden, kennis
en sociale connecties die de groep gezamenlijk heeft. Bijvoorbeeld: wanneer een jongere
bezig is te zoeken naar een passende opleiding, kan een vriend hem op een interessante
opleiding wijzen waar hijzelf iets over gelezen heeft, waar een vriend van hem op zit of
waar één van zijn ouders lesgeeft. Sociaal kapitaal verschaft of bevordert informatievoorziening,
invloed, controle en solidariteit. Soms komt het sociaal kapitaal juist van
mensen die niet tot het eigen hechte netwerk behoren. Granovetter (1973) is in dit verband
beroemd geworden met zijn theorie over “the strength of weak ties”. Zwakke bindingen
kunnen mensen zonder veel sociaal kapitaal in contact brengen met groepen of
individuen die hier wel over beschikken.
42 Onderwijsraad, juli 2005