Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.0) - Genootschap van Maag-Darm ...

More documents

Recommendations

Info

Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.0)voren, waaronder spanning rondom de test, problemen in de relatie met familieleden en belasting doorperiodieke controles 66 . Als in een familie geen oorzakelijke mutatie gevonden kan worden, terwijl er opgrond van de stamboomgegevens toch vermoedelijk sprake is van een erfelijke vorm van darmkanker(zogenaamde non-informativiteit), kan ook dit tot angst en depressie leiden 118 .Ook het sociale systeem speelt een belangrijke rol: bij onderzoek onder 120 patiënten met familiairvoorkomen van borstkanker of darmkanker bleek dat psychosociale problematiek deels werdgecompenseerd door een sterk sociaal systeem 54 .Risicofactoren voor psychologische distress na DNA-diagnostiek zijn, naast een hoog niveau van distressin de fase voorafgaand aan het DNA-diagnostiek, ook: depressie in de voorgeschiedenis, een feitelijkeuitslag die tegengesteld is aan de verwachte uitslag (met name bij mutatiedragers), het als eersteverkrijgen van een uitslag in een familie, een andere uitslag krijgen dan broers en zusters en sterfte aankanker bij een naaste verwant 218 . In een recente Nederlandse studie bleek daarnaast ook gecompliceerderouw een belangrijke voorspeller. Met name mutatiedragers die in hun jeugd een ouder hadden verlorenaan kanker vormden een risicogroep 253 .De optimale vorm en inhoud van de psychosociale begeleiding in eerste, tweede en derde lijn.Pool onderscheidde drie vormen van psychosociale zorg bij chronische aandoeningen 265 . Deze drievormen kunnen ook worden onderscheiden bij erfelijke en familiaire darmkanker.Basis psychosociale zorgPsychosociale zorg kan worden geboden als onderdeel van de reguliere medische zorg door huisartsen,klinisch genetici en andere medisch specialisten, genetisch consulenten en verpleegkundigen. Onder dezezorg valt het bespreken van psychosociale implicaties van erfelijke en familiaire darmkanker en zo nodigvan verdere psychosociale hulpverlening. In het kader van genetische counseling hebben de klinischgeneticus of genetisch consulent naast de medische aspecten ook aandacht voor de psychosocialeimplicaties van het erfelijkheidsonderzoek. Deze psychosociale basiszorg bestaat uit luisteren, het gevenvan voorlichting, educatie, probleeminventarisatie en ondersteuning en vereist basisvaardigheden op hetgebied van communicatie en gesprekstechniek 233 .In de huisartspraktijk komen patiënten vooral met vragen over kanker in de familie en de mogelijkeconsequenties ervan of voor het bespreken van vervolgstappen na een ongunstige uitslag vanDNA-diagnostiek. Eerstelijns psychosociale begeleiding van patiënten met een risico op erfelijke offamiliaire CRC behoort tot de kernactiviteiten van de huisarts 341 112 99 .Gespecialiseerde psychosociale zorgEen klein deel van de patiënten ervaart veel of ernstige problemen rond erfelijkheidsonderzoek. Voor dezepatiënten is er gespecialiseerde psychosociale hulpverlening. Deze tweede vorm van psychosociale hulpkan langer duren en wordt vaak individueel en op indicatie aangeboden. De hulpverlening in het kader vanoncogenetische aandoeningen wordt geboden door maatschappelijk werkers en psychologen dieverbonden zijn aan de poliklinieken familiaire tumoren 30 . Deze hulp is primair gericht op de gevolgen vantijdelijk of blijvend dysfunctioneren van de patiënt en op de gevolgen voor het sociale systeem waarin depatiënt leeft 277 . De hulp richt zich vooral op ondersteuning van besluitvorming, leren omgaan met deuitkomsten en implicaties van diagnostiek en op herstel van de balans tussen draagkracht en draaglast.Specifieke onderwerpen in de psychosociale hulpverlening bij genetische diagnostiek zijn: decommunicatie over de uitslag met derden, verwerking van eerdere verliezen in de familie ten gevolge vankanker, het opvolgen van het levenslange screeningsadvies, zorgen over ingrijpende operaties (FAP) enzorgen over het mogelijk verhoogde risico op kanker bij de kinderen.Bij psychosociale ontsporing en het ontstaan van psychiatrische problemen (angstsyndromen, depressie)kan gerichte interventie waaronder specifieke medicatie noodzakelijk zijn 105 175 . In eerste instantie kandeze interventie door de huisarts geboden worden, bij complexe problematiek is psychiatrische verwijzingnoodzakelijk.Er werd geen literatuur gevonden over de effectiviteit van gespecialiseerde psychosociale interventies bijerfelijke darmkanker. Wel bleek uit een meta-analyse van studies van patiënten met kanker dat genoemdepsychosociale interventies in de algemene oncologische populatie effectief zijn 221 .Psycho-educatie in groepenIn de derde plaats is er de meer gespecialiseerde psychosociale begeleiding rond genetische diagnostiekdie vaak cursorisch en groepsgewijs wordt aangeboden aan patiënten. Deze psycho-educatie in groepen is03/11/08 Erfelijke darmkanker (1.0) 77
Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.0)gericht op het aanleren van vaardigheden die patiënten moeten helpen om beter met hun ziekte of risico opziekte om te gaan. Deze begeleiding is specifiek gericht op de psychosociale aspecten van genetischediagnostiek en wordt gegeven vanuit enkele genetische centra.De verwachtingen van de patiënt ten aanzien van psychosociale begeleiding rond erfelijkheidsonderzoek.In de studie van Pieterse vonden patiënten die waren verwezen voor genetische counseling in verband metborstkanker of darmkanker vooral de aandacht voor emotionele aspecten en de kwaliteit van uitleg door decounselor van belang. Ongeveer 20% van de patiënten vond dat emotionele aspecten onvoldoendeaandacht kregen. Hoe beter de counseling aan de verwachtingen voldeed, des te minder angst en stresswerden ervaren 258 . In een evaluatie van genetische counseling in Australië onder 122 patiënten bleek dattevredenheid van patiënten vooral samenhing met ‘perceived personal control' en de mate waarincounseling het psychologisch welbevinden van patiënten stimuleerde 83 . Uit een Britsfocusgroeponderzoek over genetische counseling onder patienten met darmkanker in de familie bleek datpatiënten vooral informatie en voorlichting van groot belang vonden en betere begeleiding wensten in hetcounselingproces 309 .Conclusies:Psychosociale gevolgen van DNA-diagnostiek en risicofactoren voor psychosociale ontsporing.Counselen en testen op erfelijk colorectaal carcinoom kan in eerste instantie leiden tot verhoogde stress,maar de effecten zijn tijdelijk en verdwijnen bij de meeste mensen bij follow-up, onafhankelijk van detestuitslag.Niveau 2: B Arver 2004 13 ; Meiser 2005 218 ; Claes 2005 66 ; Gritz 2005 129 ; C Aktan-Collan 2000 4 ; Esplen2003 101Risicogroepen voor persisterende angst en depressie na testen op genetische aandoeningen (al dan nietmet positieve test-uitslag) zijn patiënten met tevoren aanwezige hoge niveaus van distress, een zwaksociaal systeem, en mutatiedragers die in hun jeugd een ouder hebben verloren aan kanker.Niveau 3: C Esplen 2003 101 ; Carlsson 2004 54 ; Van Oostrom 2007 254Het informeren van familieleden over de uitkomsten van genetische diagnostiek kan aanleiding zijn totpsychosociale problematiek binnen het familieverband.Niveau 3: B Claes 2005 66De optimale vorm en inhoud van de psychosociale begeleiding in eerste, tweede en derde lijn.Gespecialiseerde psychosociale begeleiding bij genetische diagnostiek bestaat uit ondersteuning bijrisico-interpretatie, specifieke begeleiding in geval van een ongunstige uitslag en meer complexeproblematiek. Deze begeleiding kan individueel maar soms ook in groepsverband gegeven worden.Niveau 4: D NCCZ 1995 233 ; Van Riet 1997 277Alhoewel psychosociale begeleiding effectief is gebleken in de algemene oncologische populatie en meerin het algemeen bij patiënten met chronische lichamelijke aandoeningen is er geen evidentie, dat bepaaldevormen van psychosociale interventie voor de begeleiding van patiënten met erfelijke en familiairedarmkanker superieur zouden zijn.Niveau 4: D Meyer 1995 221 ; Pool 2004 265De verwachtingen van de patiënt ten aanzien van psychosociale begeleiding rond erfelijkheidsonderzoekPatiënten vinden vooral duidelijke informatievoorziening en aandacht voor emotionele aspecten belangrijkin het proces van counseling over erfelijke darmkanker.Niveau 3: C Buchanan 2005 353 ; Pieterse 2005 258 ; Davey 2005 83Overwegingen:De belangrijkste componenten van psychosociale begeleiding rond genetische diagnostiek zijn optimalevoorlichting en communicatie, ondersteuning bij de interpretatie van risico's en bij communicatie daarovermet de familie, het inschatten van aanwezige psychosociale problematiek en van risico's op het ontstaanvan psychosociale problematiek in de toekomst. Deze inschatting zou systematisch dienen te gebeuren,bijvoorbeeld aan de hand van een checklist. In geval van complexe psychosociale problematiek kan danverwijzing voor gespecialiseerde begeleiding plaatsvinden.03/11/08 Erfelijke darmkanker (1.0) 78
Page 1 and 2:
ERFELIJKE DARMKANKERLandelijke rich
Page 3 and 4:
InhoudsopgaveReferenties...........
Page 5 and 6:
Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.
Page 7 and 8:
Page 9 and 10:
Incidentie en risico'sLiteratuurbes
Page 11 and 12:
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
DiagnostiekLiteratuurbespreking:Dit
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30: Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.
Page 35 and 36: Restrisico op mutatieRichtlijn: Erf
Page 53: BehandelingLiteratuurbespreking:Dit
Page 71: Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.
Page 116 and 117: Gastroenterology 2004 Jul;127(1):9-
Page 118 and 119: Bijlagen1. Samenstelling werkgroepS
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142:
show all

Richtlijn: Erfelijke darmkanker (1.0) - Genootschap van Maag-Darm ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?