tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü resim ... - Kütüphane

42
olan mekân parçalarının anlamları, içlerindeki figürlerin boyut ve
konumu dikkate alındığında, resim içeriğiyle mantıklı bir ilişki
kurmaktan uzaktadırlar” (Ergüven, 2002, 72 ).
Ergüven, manyerizmin yalnızca tinin doğmaca yönünü keşfedip, yaratıcı
öznenin sanattaki özerk etkinliğini tanımakla kalmadığını, bu buluşla resimsel temsil
etme yönündeki uyuma ilk kez kurgusal mekân düşüncesini de eklemiş olduğunu
söyledikten sonra Arnold Hauser’in önemli bir saptamasına dikkat çeker; buna göre,
antik dönem ile Rönesans resminin en önemli özelliklerinden biri, resimsel mekânı
izleyicinin bulunduğu gerçek mekândan ayıran sınır çizgisinin belli olmayışıdır.
Ergüven bu saptama üzerinden geliştirir düşüncelerini:
“Bu ayrımlaşma ise ilk kez manyerist sanatta gündeme gelmiştir; çünkü
ön yüzey figürleri ve buna benzer motifler aracılığıyla her iki mekân
arasında oluşturulan köprü, sonuçta bunlar arasındaki farklılığı
vurgulayıp, birleştirirken ayırmaktadır esasen.(...)”(Ergüven, 2002, 72 ).
Rönesans’ı izleyen yüzyıllar boyunca farklı mekân ile zaman dilimlerinin
birlikte işlenmesine daima karşı çıkılmıştır. Ne var ki, bazı sanatçılar da tamamen
farklı bir yol izleyip, resmin gerçekliğini gündelik deneyimlerden soyutlamak üzere,
mekân ile zaman arasındaki birlikteliği kasıtlı olarak atlamışlardır. Manyerist
sanatçılar ise oldukça şaşırtıcı bir tavır almışlardır bu konuda. Buna göre, bir taraftan
perspektif kurallarına uyan bir mekân tasarımını benimseyip, öte taraftan değişik
zaman ve mekân kesitlerini aynı tuvalde resmederek izleyiciyi düpedüz hayrete
düşürmüşlerdir.
Ergüven, Jacopo Pontormo’nun Yusuf Mısır’da adlı resminin, sarmal
biçimindeki devinimle ilgili çeşitli olasılıkları eş zamanlı temsil ilkesine göre
toparlaması bakımından, manyerist resmin en çarpıcı örneklerinden biri olduğunu
söyler:
“Bu resimde perspektife bağlı bir mekân anlayışı olmasına karşın,
benzerlerinden hayli farklı bir sonuç çıkmıştır ortaya: Perspektifte
sağlanan birlik, resimsel mekândaki sürekliliğin kotarılmasına
yetmemiştir. Hatta tam tersi, perspektifteki bu birliğin, farklı zaman