SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

6. YAÞLILIK (EMEKLÝLÝK) SÝGORTA SÝSTEMÝNÝN GELÝR-
GÝDER DENGELERÝ
Sosyal güvenlik sistemi kapsamýndaki nüfusun 2050'ye dek izleyeceði patikaya iliþkin
buraya kadar açýklanan projeksiyonlar ýþýðýnda, sosyal güvenlik sisteminin gelir ve
giderlerinin seyrini kestirmek mümkündür. Bu bölümde ilk olarak, sosyal güvenlik
sisteminin gelir projeksiyonlarý açýklanmaktadýr.
6.1. Emeklilik Sigortasý Prim Gelirlerinin Seyri
6.1.1. Gelirlerin Seyrine Ýliþkin Baz Senaryo
Sosyal güvenlik sisteminin prim geliri, farklý yaþ gruplarýnda çalýþanlardan ve iþverenlerden
alýnan yasal katkýlara dayanmaktadýr. Dolayýsýyla prim gelirleri, çalýþanlarýn ücretlerinin
bir oraný olarak aþaðýdaki gibi hesaplanabilir:
Burada Gt sosyal güvenlik kurumunun gelirini göstermektedir. Çt,y, t zamanýnda y yaþýnda
olan aktifleri; wt , t zamanýndaki prime esas ücret gelirini ve pt, t zamanýndaki prim
oranýný göstermektedir. Denklemdeki ey terimi ise, yaþ etkinlik endeksidir. Cilasun (2009)
ve Yaþar (2010) çalýþmalarýnda da tartýþýldýðý gibi, Türkiye'de ücret geliri yaþa göre, diðer
ülkelerdekine benzer bir biçimde deðiþmektedir. (11) no.lu denkleme eklenen yaþ
endeksi, t zamanýnda farklý yaþlarda (dolayýsýyla farklý deneyim ve beceri düzeylerinde)
olan bireylerin ücretlerinin ayný t zamanýnda geçerli olan ortalama ücret düzeyi olan
wt 'den sapmalarýný yansýtmaktadýr.
(11) no.lu denklemde tanýmlanan prim gelirlerinin zaman içinde alacaðý deðerleri
hesaplamanýn ilk adýmý olarak, ücretin yaþa göre daðýlýmýný gösteren yaþ etkinlik endeksi
ey hesaplanmýþtýr. Bunu yaparken, Deaton (1985) tarafýndan önerilen düzmece panel
(pseudo panel) yapýsý benimsenmiþtir. Elde detaylý panel verisi olmadýðý durumlarda,
kesit verilerden oluþturulan gruplar aracýlýðýyla panel veri setine benzeyen bir yapýnýn
oluþturulabileceðini öneren Deaton'ý (1985) izleyerek, ücretin yaþ gruplarýna göre nasýl
farklýlaþtýðý, 2003, 2004 ve 2005 yýllarý için Hanehalký Bütçe Anketi verileri kullanýlarak
incelenmiþtir. Yaþ gruplarý için ücret gelirleri kesit anket veri setlerinden derlenerek,
farklý yýllarda yaþ gruplarýna göre ücret geliri düzeyi yaþ grubunun ortalamasý olarak
hesaplanmýþtýr. Ortalama ücretin baðýmlý deðiþken; yaþ, yaþýn karesi, yaþýn üçüncü kuvveti
(kübü) ve yýl kukla deðiþkeninin açýklayýcý deðiþkenler olduðu bir en küçük kareler
(EKK) regresyonu ile ücret üzerindeki saf yaþ etkileri polinom olarak elde edilmiþtir.
Elde edilen yaþ endeksi polinomunun grafiði, Þekil 6.1'de sunulmuþtur. Þekil, Türkiye'de
ücretlerin Cilasun (2009)'da ve Yaþar (2010)'da da vurgulandýðý gibi kambur bir yaþ
profiline sahip olduðunu göstermektedir.
101
(11)