SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

temel demografik yapý deðiþikliði, nüfusun yaþlanmasý dolayýsýyla prim ödeyenler ile
aylýk alanlar arasýndaki nüfus dengesinin prim ödeyenler aleyhine deðiþmesidir. Bu
raporda yapýlan projeksiyonlarda demografik yapý deðiþikliklerinin daðýtým esaslý sosyal
güvenlik sistemlerine etkisi alýnmýþtýr.
Primle finanse edilen, daðýtým esaslý sosyal güvenlik sistemlerinde yaþlýlýk sigortasý
bakýmýndan demografik yapý-sosyal güvenlik iliþkisini belirleyen diðer faktör prim ödeme
süresi ile aylýk baðlama süreleridir. Asgari prim ödeme süresi aktüeryal hesaplara
dayandýrýlarak belirlenmekle birlikte demografik yapýnýn sistem üzerine etkisini belirleyen
emeklilik yaþýdýr. Emekli olma yaþý, kiþilerin çalýþma hayatýndan ayrýlarak prim ödeme
yükümlülüklerinin sona erdiði ve aylýk almaya baþladýklarý dönemin baþlangýcýný ifade
eder. Bu bakýmdan emeklilik yaþýnýn belirlenmesi daðýtým esaslý sosyal güvenlik rejimleri
için hayati öneme sahiptir. Emeklilik yaþýnýn belirlenmesinde ise ortalama yaþam süresi
belirleyicidir. Ülkeler arasýnda farklýlýklar olmakla birlikte birçok ülkede 60-65 yaþ civarý
emekli olma yaþý olarak belirlenmiþtir. Nüfus yaþlandýkça ve ortalama hayat süresi arttýkça
emeklilik yaþýnýn da kademeli olarak yükseltilmesini gerektirecektir. Ortalama
hayat süresinin uzamasý yaþlý nüfus içinde daha yaþlý olan 75 yaþ ve hatta 80 yaþ ve
üzerindekilerin toplam yaþlý nüfus içindeki oranlarýný yükseltecektir. Bu da sosyal güvenlik
sistemlerinin hem daha çok kiþiye hem de daha uzun süre yaþlýlýk aylýðý ödemesi anlamýna
gelmektedir.
2.4. Sosyal Güvenlik Sistemlerini Etkileyen Demografik Yapý
Deðiþiklikleri ve Dönüþümler
Bütün ülkelerde ve bölgelerde ayný derecede olmasa da sosyal güvenlik sistemlerini
doðrudan etkileyen demografik yapý deðiþiklikleri sistem için bir tehdit unsuru olarak
ortaya çýkarken ayný zamanda yeni fýrsatlar da sunmaktadýr (ISSA, 2010; 1). Demografik
yapý deðiþikliðinin iki temel karakteristiði dikkat çekmektedir: Yaþlanma ve farklýlaþma.
Her ikisi de sosyal güvenlik sistemlerini orta ve uzun dönemde fazlasýyla etkileyecek,
sistemlerin sürdürülebilirliðini sorgulatacak problem kaynaklarýný oluþturmaktadýr. Ancak,
bu iki sebepten kaynaklanan problemler sosyal güvenlik sistemlerinin etkinliðini ortaya
koymasý bakýmýndan da önemli fýrsatlar sunmaktadýr (ISSA, 2010; 2).
Uluslararasý Sosyal Güvenlik Birliði (International Social Security Assocation-ISSA),
bugün ve gelecekte sosyal güvenlik sistemlerinin iþleyiþini doðrudan etkileyecek, her
biri diðeri ile karþýlýklý etkileþime sahip demografik yapý deðiþikliklerini yedi baþlýk altýnda
toplamýþtýr (ISSA, 2010; 6-17).
2.4.1. Yaþlanma
Yaþlanma, geliþme seviyesi ne olursa olsun bütün ülkelerin karþýlaþtýðý ortak bir
problemdir. 2010 yýlýnda dünyada ortalama yaþ 29 iken 2050 yýlýnda 38 olacaktýr (ISSA,
2010; 6). 2050 yýlýnda ortalama yaþ Afrika için 29 iken, Latin Amerika'da 42, Asya'da 40
29