SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

irlikte beyan edilen prime esas kazançlar düþüktür ve kayýt dýþýlýk söz konusudur (Alper,
2011). Kurumun kamuya açýk verilerinden hareketle yapýlan hesaplamalar, 4/b'li
sigortalýlarýn neredeyse tamamýna yakýnýnýn alt sýnýrdan prim ödediðini göstermektedir.
Tablo 4.8. Prime Esas Kazançlar Bakýmýndan % 20'lik Dilimlere Göre
Sigortalýlarýn Daðýlýmý (%)
Kaynak: SGK, www.sgk.gov.tr/istatistikler, (eriþim tarihi 12/05/2011)
(*) 4/a kapsamýndaki sigortalýlar için 2009 yýlý; 4/b kapsamýndaki sigortalýlar için Ocak 2011 dönemi
sigortalý ve prime esas kazanç verileri esas alýnmýþtýr.
(1) Sanayi ve hizmetler kesiminde (2) tarým kesiminde kendi adýna baðýmsýz çalýþan sigortalýlar.
Tablo verileri bütün çalýþan gruplarý bakýmýndan prime esas kazançlarýn yükseltilebileceðini
göstermektedir. 4/b'li sigortalýlar bakýmýndan vergi beyanlarýnýn esas alýnmasý (Oðuz,
2012) önemli bir denetim saðlayabilir. 4/c'li sigortalýlar için prime esas tutulmayan
kazançlarla ilgili istisnalarýn azaltýlmasý mümkündür. 4/a'lý sigortalýlara yönelik olarak
Kurum tarafýndan son dönemlerde alýnan meslek kodlamasý gibi uygulamalarýn etkinliði
artýrýlabilir. Nitekim, asgari ücret üzerinden prim ödeyenlerin oranýnýn % 63'den % 42'lere
düþmesi bu alandaki potansiyeli ortaya koymaktadýr. 2013 yýlý bütçe çalýþmalarý esnasýnda
dile getirilen "sigortalýlarýn % 47'si prime esas kazançlarý en alt sýnýrdan bildiriyor"
açýklamasý olumsuz bir tabloyu ortaya koymakla birlikte potansiyel gelir yaratma alanýnýn
geniþliðini de göstermektedir.
4.4.3.3. Kayýt dýþý çalýþmanýn azaltýlmasý ve aktif sigortalýlarýn artýrýlmasý
Daðýtým esaslý sosyal güvenlik programlarýnýn temel gelir kaynaðýný prim ödeyen aktif
sigortalýlar belirler. Türkiye'de temel problem aktif sigortalýlarýn kaynaðýný oluþturan
iþgücüne katýlma oranýnýn düþük olmasý yanýnda, iþgücü içinde bulunanlardan da kayýtlý
prim ödeyenlerin sayýsýnýn azlýðýdýr. Ancak bu durum Türk sosyal sigorta sistemine, bu
nüfusun kayýt altýna alýnmasý halinde problemin çözülebileceði yönünde potansiyel bir
avantaj, bir fýrsat da yaratmaktadýr.
67