SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

gruplarý için ve her insan için hesaplanabilir. Esas olarak (x) yaþýndaki bireylerin
ortalama olarak kaç yýl daha yaþayacaðýný gösterir. Sigortacýlýk tekniði üzerine
oluþturulan sosyal sigorta kurumlarý için hayati öneme sahip göstergelerden biridir.
2000 yýlýnda kadýnlar için 74,15; erkekler için 67,58 yýl olan doðuþtaki yaþam ümidi,
TÜÝK 2010 yýlý projeksiyonlarýna göre kadýnlar için 76,30; erkekler için ise 71,60
yýla yükselmiþtir (Hoþgör, Tansel, 2010, 36-37).
• Göç: Demografik yapýyý etkilen deðiþkenlerden biri olarak göç, en basit tarifi ile
çalýþma ve yaþama yerinin deðiþtirilmesidir. Hem ülke içi, hem de ülkelerarasý
boyutu vardýr. Ülke içi göç, kýrsal kesimden kentlere insan, tarým sektöründen
sanayi ve hizmet sektörüne iþgücü göçünü ifade eder. Ülkeler arasýnda ise geri
kalmýþ ülke ve bölgelerden geliþmiþ ülke ve bölgelere doðru olan insan ve iþgücü
göçü için kullanýlýr. Ýnsan ve iþgücü göçü, belirli bir süre sonra geriye dönecek
þekilde geçici olabileceði gibi, göç edilen yerde kalmayý amaçlayan süreklilik niteliði
de gösterebilir. Göç, göç veren ve alan ülkeler bakýmýndan demografik yapýyý
deðiþtirdiði ölçüde sosyal güvenlik sistemlerinin finansman dengesini etkilemesi
yanýnda, birikmiþ haklarýn taþýnmasý ve transferi gibi önemli hukuki sorunlarý da
beraberinde getiren bir süreçtir.
2.3. Sosyal Güvenlik ile Demografik Yapý Ýliþkisi
Temel bir insan hakký ve evrensel bir ihtiyaç olarak sosyal güvenlik özünde bir gelir
transferi mekanizmasýdýr. Bütün insanlýk tarihi boyunca deðiþik yol ve yöntemlerden
oluþan sistemlerle bu transfer saðlanmýþtýr. Çok deðiþik ve kapsamlý tarifleri olmakla
birlikte ILO'nun 1952 tarih ve 102 sayýlý "Sosyal Güvenliðin Asgari Normlarý" sözleþmesinde
belirtilen 9 sosyal risk sosyal güvenliðin tarifini yapma, kapsamýný belirleme ve sýnýrlarýný
çizmeyi kolaylaþtýrmýþtýr. Buna göre sosyal güvenlik hastalýk, iþ kazalarý ve meslek
hastalýklarý, analýk, malullük, yaþlýlýk, ölüm, iþsizlik ve aile gelirinin yetersizliði hallerinde
ortaya çýkan gelir kayýplarýný telafi etmeye yönelik gelir transferi mekanizmalarýdýr.
Demografik yapýnýn sosyal güvenlik sistemleri üzerindeki etkisi bütün bir sosyal
güvenlik sistemi ve bütün sosyal riskler bakýmýndan ayný derecede önemli ve belirleyici
deðildir. Bu etkinin en fazla olduðu iki sosyal risk, yaþlýlýk ve saðlýk riskleridir. Zaten
sosyal güvenlik sistemlerinin en fazla harcama yaptýðý iki sigorta kolu da yaþlýlýk ve
saðlýk sigortalarýdýr. Toplam sosyal güvenlik harcamalarýnýn kabaca % 60'ý yaþlýlýk, %
30'u da saðlýk sigortasý ile ilgili harcamalardýr. Demografik yapý deðiþikliklerinin bu iki
sigorta kolunun yaný sýra iþsizlik ve analýk sigortalarý üzerinde de belirleyici etkileri
olmakla birlikte bu etkinin baskýn olduðu sosyal risk yaþlýlýktýr ve sosyal güvenlik
sistemlerine yönelik etkisi de en fazla bu sigorta kolu ile ilgilidir.
Sosyal sigorta programlarý, sosyal güvenlik sisteminin iþleyiþi bakýmýndan uzun vadeli
sosyal riskler olarak kabul edilen malullük, yaþlýlýk ve ölüm riskleri ile ilgili sosyal sigorta
hak ve yükümlülüklerini ayrý ayrý belirlerler. Ancak bu üç sigorta kolu finansman
27