SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

Türkiye'nin hala nispeten genç olan nüfus profili sayesinde, toplam nüfus içinde
yaklaþýk yedi çalýþabilir yaþtaki bireye karþý bir yaþlý düþmektedir. Ç/E'nin yüksek olmasýný
saðlayabilecek bu çok avantajlý demografik orana karþýn, sosyal güvenlik sistemimizde
yaklaþýk 1,8 çalýþana karþý bir emekli maaþý alan vardýr (SGK, 2011). Genel nüfusun yaþ
bileþimi ile sosyal güvenlik sistemindeki aktif-pasif oranlarý arasýndaki bu uyumsuzluk,
hem aktif sigortalý sayýsýnýn olmasý gerekenin altýnda kalmasýna yol açan nedenlerden,
hem de pasif sigortalý sayýsýnýn olmasý gerekenin üstüne çýkmasýna yol açan nedenlerden
kaynaklanmaktadýr. Sistemdeki aktif sigortalý sayýsýnýn nispeten düþük olmasýnýn baþlýca
nedenleri çalýþabilir nüfusun yarýsýnýn iþgücüne katýlmamasý, katýlanlarýn yarýsýna yakýnýn
da kayýt dýþý çalýþmasýdýr. Pasif sayýsýnýn demografik göstergelerin ima ettiðinden yüksek
olmasýnýn temel nedeni ise, geçmiþte yürürlüðe konan popülist politikalarýn çok genç
yaþlarda emekli aylýðý baðlatmayý mümkün kýlmasýna baðlý olarak emekli aylýðý alanlarýn
önemli bir bölümünün yaþlý olmamasýdýr (Sayan ve Kiracý, 2001a ve 2001b. Grafik 4.3
ve 4.4).
Esasen demografik projeksiyonlar emeklilik sistemimizin 2020'lerden itibaren yaþlý
nüfus problemi ile giderek yoðunlaþan biçimde karþýlaþacaðýný ortaya koymaktadýr.
Nitekim son çýkan 5510 sayýlý sosyal güvenlik reformu yasasýnýn temel hedeflerinden
biri de Ç/E oranýnýn daha fazla düþmesini önlemek, zaman içinde yükselmesini saðlamaktýr.
Bu bölümde, Hoþgör ve Tansel (2010)'deki demografik projeksiyonlar ýþýðýnda, mevcut
durumun devamý halinde SGK'nýn yaþlýlýk sigortasý operasyonundan dolayý karþýlaþmasý
beklenen gelir-gider dengelerini etkileyecek demografik deðiþkenlerin neler olduðu ve
bunlarýn gelecekteki seyrinin nasýl olmasý beklendiði konusu ele alýnmaktadýr.
5.2. Temel Ýþgücü Piyasasý Gruplarýnýn Büyüklüklerinin
Tahmini ve Yöntem
Bu bölümde yapýlan analiz, Hoþgör ve Tansel (2010)'deki demografik projeksiyonlarý
baz almaktadýr. Sistemin aktif oyuncularý olan prim ödeyen sayýlarýný tahmin edebilmek
üzere ilk önce, eldeki projeksiyonlardan 15 yaþ üstü kurumsal olmayan nüfus elde
edilmekte; ardýndan bu nüfus, yaþ gruplarýna ayrýþtýrýlmaktadýr. Daha sonra, yaþ gruplarýna
ve cinsiyete göre iþgücüne katýlým oranlarýna iliþkin varsayýmlar kullanýlarak iþgücü
büyüklüðünün yýllara göre seyri kestirilmektedir. Ýþsizlik ve kayýt dýþýlýk oranlarýnýn yaþ
gruplarý ve cinsiyete göre nasýl seyredeceðine iliþkin varsayýmlar altýnda, önce çalýþan
nüfusu ve sonra da sosyal güvenlik sistemine kayýtlý olarak istihdam edilenlerin sayýlarýný
bularak sistemin aktif oyuncularýnýn sayýsýný hesaplamayý tamamlýyoruz.
5.2.1. 15 Yaþ Üstü Kurumsal Olmayan Nüfus
Buradaki analizde kullanilan 15-yaþ üstü kurumsal olmayan nüfusun yýllara göre seyri,
Hoþgör ve Tansel (2010) tarafýndan yapýlan projeksiyonlara dayalýdýr. c cinsiyetindeki,
15 yaþ üstü kurumsal olmayan nüfus, N t,c, Hoþgör ve Tansel (2010)'de verilen yýllara ve
cinsiyete göre nüfus (P t,c,) içerisinden (5) no.lu denklemde gösterildiði gibi elde edilir:
79