SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

ve prim ödeyenlerin sayýsý arttýkça; toplam giderleri de, emekli aylýðý baðlananlarýn (pasif
emekli) sayýsý arttýkça artar. Dolayýsýyla nüfusun yaþlanmasý yönündeki bir demografik
dönüþüm, kuþaklar arasý gelir transferi yükünü deðiþtirir.
Nispeten genç nüfuslu bir toplumda, çalýþan ve prim ödeyenler görece çok, aylýk
alanlar görece az sayýda olduðu için, çalýþan kuþaklarýn prim yükünü daha düþük tutmak
mümkünken, nüfusun zaman içinde yaþlanmasý, çalýþanlar üzerindeki prim yükünü bu
düþük seviyede tutmayý zorlaþtýrýr. Her ülkenin er veya geç geçirdiði ve nüfusun zaman
içinde yaþlanmasýna, dolayýsýyla da aylýk ödenen toplam emekli sayýsýnýn (emekli
stokunun) prim ödeyen çalýþan sayýsýndan daha süratle büyümesine yol açan demografik
geçiþ süreçleri, daðýtým esasýna göre çalýþan sosyal güvenlik kuruluþlarýnýn emeklilik
sigortasý sunumunda karþýlaþtýklarý gelir-gider dengelerinin zaman içinde bozulmasýna
yol açar. 60 (ya da 65) yaþý geçen nüfusun toplam nüfusa oranýnýn artmasýný ifade eden
nüfus yaþlanmasý, bir yandan maaþ alan emekli stokunun büyümesine yol açmak suretiyle
toplam giderleri artýrýrken; diðer yandan, çalýþma ve dolayýsýyla prim ödeme yaþýndaki
nüfusun payýný azaltmak suretiyle gelirlerin artýþ hýzýný düþüren bir etki yapar.
Emekli aylýklarýný azaltýcý adýmlar atýlmamasý halinde, nüfus yaþlanmasýna baðlý olarak
artan giderler çalýþan nüfus üzerindeki prim yükünün artýrýlmasýný ya da giderek büyüyen
finansman açýklarýnýn bütçeden yapýlacak transferler ya da borçlanma yoluyla karþýlanmasýný
zorunlu kýlar. Bir sosyal güvenlik sisteminin yaþlýlýk (emeklilik) sigortasýnýn sunumundan
kaynaklanan gelir-gider dengesizliklerini yeniden kurmak ya da bu sunum sýrasýnda
karþýlaþýlan açýklarý kabul edilebilir seviyelere çekmek için yapýlmasý gereken, sistem
parametrelerinde toplam gelirleri artýrma ve/veya toplam giderleri azaltma yönünde
deðiþiklikler yapmaktýr. Bunlardan gelirleri artýrmak üzere yapýlabilecek deðiþiklikler
arasýnda;
• Prim oranlarýný yükseltmek,
• Prime esas kazançlarýn kapsamýný ve sýnýrlarýný geniþletmek,
• Çalýþma süresini ve prim ödeme gün sayýsýný uzatmak,
• Ýþgücüne katýlýmýn artýrýlmasý; iþsizliðin ve kayýt dýþýlýðýn azaltýlmasý; yurtdýþýndan
göçmen kabulü gibi konularda atýlacak adýmlar yoluyla sisteme prim ödeyenlerin
sayýsýnýn artmasýný saðlamak
ile sosyal güvenlik kuruluþlarýnýn açýk vermelerinden önce edinmiþ olabileceði varlýklarýn
getirisini artýrmak gibi önlemler yer almaktadýr. Giderleri azaltmak üzere alýnabilecek
önlemler arasýnda ise;
• Emeklilik yaþýný yükseltmek suretiyle hem emekli stokunun büyüme hýzýný düþürmek
hem de emeklilere maaþ ödenen ortalama süreyi kýsaltmak,
• Emekli aylýðý baðlama oranlarýný düþürmek
gibileri sýralanabilir.
18