SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

Öte yandan, daha önce olduðu gibi, yukarýda belirtilen genel þartlar yanýnda
kolaylaþtýrýlmýþ þartlarla yaþlýlýk aylýðý baðlanan gruplar da vardýr. Nitekim % 40 ve daha
fazla özürlü olan gruplar özür derecesine göre 15, 16 ve 18 yýl sigortalý olarak ve 3960-
4680 gün arasýnda prim ödeyerek; maden iþyerlerinde çalýþanlar 20 yýl sigortalý olarak,
erken yaþlananlar 55 yaþýna geldikleri zaman aylýða hak kazanabilirler.
5510 sayýlý Kanun, MYÖ sigorta kollarýndan aylýk baðlanmasý ile ilgili temel parametreleri
deðiþtirmiþtir. Aylýk hesaplama formülü þöyledir:
Yaþlýlýk Aylýðý = Ortalama Aylýk Kazanç (OAK) x Aylýk Baðlama Oraný (ABO)
Burada, aylýðýn hesaplanmasýnda esas alýnan OAK, sigortalýnýn bütün sigortalýlýk
süresince ödediði primlerin güncelleme katsayýsý 8 ile çarpýlarak bulunan güncellenmiþ
deðerinin, prim ödeme gün sayýsýna bölünerek bulunan miktarýnýn 30 katýna eþittir. ABO,
5510 sayýlý Kanun öncesi dönemde ortalama olarak yýllýk 2.6 iken, yeni sistemde yýllýk
2 puan olarak belirlenmiþtir 9 . Buna göre sigortalýlarýn prim ödedikleri her 360 tam gün
için ABO 2 puan artýrýlacaktýr ve bu oran hiçbir zaman % 90'ý geçmeyecektir. Aylýklar
her yýl ocak ve temmuz aylarýnda bir önceki 6 aylýk dönemin TÜFE artýþ oraný kadar
artýrýlacaktýr.
Bütün çocuklar 18 yaþýna kadar, diðerleri de 30 gün GSS primi ödemiþ olmak þartýyla
GSS kapsamýnda saðlýk hizmetlerinden faydalanýrlar. GSS kapsamýnda iþ kazalarý ve
meslek hastalýklarý, hastalýk ve analýk halleri ile ilgili saðlýk hizmetleri sunulur. 5510 sayýlý
Kanun, önceki sosyal sigorta mevzuatýndan farklý olarak koruyucu saðlýk hizmetlerini
de GSS kapsamýna almýþtýr. GSS kapsamýnda; acil saðlýk hizmetleri, klinik muayene ve
laboratuar tetkik ve tahlilleri, týbbi müdahaleler, rehabilitasyon hizmetleri, aðýþ ve diþ
saðlýðý tedavileri, ilaç ve iyileþtirme araçlarýnýn temini ile yurt içi ve yurt dýþý sevk ile
hizmetleri saðlanýr. Saðlýk hizmeti talebinde bulunanlar ilaç ve iyileþtirme araçlarý ile
protez araç ve gereçleri için ve saðlýk hizmeti alýmýnda katký payý öderler.
Ýþsizlik sigortasý, 4447 sayýlý Kanunda belirtilen hallerde iþsiz kalan sigortalýlara, son
3 yýlda en az 600 gün prim ödemiþ olmak þartýyla, son dört aylýk prime esas kazançlarý
dikkate alýnarak hesaplanan günlük ortalama net kazancýnýn % 40'ý oranýnda iþsizlik
ödeneði öder. Ýþsizlik ödeneði, 16 yaþýndan büyükler için belirlenmiþ asgari ücretin %
80'inden fazla olamaz. Eðer sigortalý 600 gün prim ödemiþse 6 ay; 900 gün prim ödemiþse
8 ay; 1080 gün prim ödemiþse 10 ay süre ile iþsizlik ödeneði alýr.
8
Güncelleme Katsayýsý: Yýllýk TÜFE deðiþim oranýnýn % 100'ü ile yýllýk GSYÝH geliþme hýzýnýn % 30'unun toplamýna
1 tam sayýsýnýn ilavesi ile bulunan deðeri ifade eder.
9
Nitekim, 5510 sayýlý Kanun öncesi dönemde 25 tam yýl sigortalý olan kiþinin ABO % 65 iken, yeni sistemde bu
oran % 50'ye düþmüþtür.
59