SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

Toplam nüfusun % 86'sýný sosyal sigortalarla sosyal güvenlik kapsamýna alan Türk
sosyal güvenlik sisteminin bu olumlu görünümü yanýltýcýdýr. Çalýþan ve prim ödeyenler
üzerinden saðlanan bu yüksek oran ancak yüksek baðýmlýlýk oranlarý ile saðlanabilmektedir.
Nitekim TÜÝK Haziran 2012 Hane halký iþgücü istatistiklerine göre; 15-64 yaþ grubunda
bulunanlarýn iþgücüne katýlma oraný yalnýzca % 50,8'dir ve diðer ülkelerle karþýlaþtýrýldýðý
zaman bu oran son derecede düþüktür (bkz, Þekil 4.2). Bu oranýn düþüklüðüne raðmen
27.803 binlik toplam iþgücünden de ancak 18.514 bini (% 66,5) kayýt altýna alýnabilmiþ
ve prim ödeyen aktif sigortalý yapýlabilmiþtir. Bir baþka ifade ile 18.514 bin kiþinin prim
ödediði bir sosyal sigorta sistemi, yüksek baðýmlýlýk oranlarý dolayýsýyla 64,4 milyon
kiþiye sosyal güvenlik garantisi saðlamaktadýr. Bütün teþvik tedbirlerine ve cezalandýrýcý
düzenlemelere raðmen kayýt dýþý istihdam ancak % 40,4'e geriletebilmiþtir (TÜÝK; Haziran
2012). Bir hesaplamaya göre de 2010 yýlý itibarýyla 5510 sayýlý Kanun kapsamýnda prim
tahsil edilebilecek ancak kayýt altýna alýnamayan kiþi sayýsý 6,2 milyon civarýndadýr
(Oðuz, 2012).
Kýsa ve orta dönemde Türk sosyal sigorta sisteminin genel dengelerinin iyileþmesi
aktif sigortalý sayýsýndaki artýþa baðlýdýr. 4447 sayýlý Kanunla emekli olma yaþýnýn kademeli
olarak yükseltilmesine ve 20 yýllýk sürede tamamlanacak olan sürecin, süre olarak yarýsýna
gelinmesine raðmen pasif sigortalý sayýsýnda beklenen düþüþ saðlanamamýþtýr. Bu süreç
devam ederken emeklilik yaþýnýn yeniden yükseltilmesi mümkün görünmemektedir. Bu
durumda bütün beklentiler aktif sigortalý sayýsýnýn artýþýna baðlý kalmaktadýr.
Tablo 4.9. Yýllar Ýtibarýyla Aktif ve Pasif Sigortalý Geliþme Seyri ve Oraný
Kaynak: www.sgk.gov.tr/istatistikler kamuya açýk istatistikler kullanýlarak hesaplamalar yapýlmýþtýr.
(*) Pasif sigortalý sayýsýndaki artýþ ile aktif sigortalý sayýsýndaki artýþ arasýndaki fark.
(**) 2012 yýlý Temmuz ayý itibarýyla.
Tablo 4.9, ele alýnan 2003-2012 yýllarý arasýnda pasif sigortalý sayýsýndaki artýþýn aktif
sigortalý sayýsýndaki artýþtan daha fazla olduðu (149-142), kriz dönemlerinde emekli
sayýsýnýn daha hýzlý arttýðý ve aktif/pasif sigortalý oranýnda iyileþme deðil, kötüye gidiþin
devam ettiðini göstermektedir. 2008 krizi sonrasýnda özellikle 6111 sayýlý Kanunla saðlanan
istihdamý teþvik tedbirlerinin de etkisi ile aktif sigortalý sayýsýnda dikkat çeken dönemsel
68