SOSYAL-GUVENLIK-SISTEMINE-BAKIS-RAPORU

5510 sayýlý Kanun GSS kapsamýnda farklý bir sigortalý tarifi yaparak, Türkiye'de yaþayan
herkesi, yabancýlar dahil olmak üzere, zorunlu olarak GSS kapsamýna almýþtýr. GSS
kapsamýnda;
• Çalýþan ve geliri olan herkes prim ödeyerek,
• Çalýþmayan ancak isteðe baðlý sigortalý olanlar prim ödeyerek,
• Geliri düþük olanlar, yapýlacak gelir testine 6 baðlý olarak primleri devlet tarafýndan
veya kýsmen kendileri tarafýndan ödenerek, zorunlu olarak sigortalý sayýlacaklardýr.
Türk sosyal güvenlik sisteminin uygulama olarak zengin ve çeþitli ancak kapsam
olarak dar bir kamu sosyal güvenlik harcamalarý (primsiz ödemeler) uygulamasý vardýr.
ASPB oluþturuluncaya kadar çeþitli kanunlar 7 kapsamýnda ve farklý kurumlar tarafýndan
deðiþik topluluk kesimlerine ayni yardýmlar ve nakdi gelir transferinin yaný sýra sosyal
hizmet olarak çeþitli yardýmlar yapýlmýþtýr. 65 yaþýný geçen muhtaç Türk vatandaþlarýna
aylýk baðlanmasý, Ýstiklal, Kore ve Kýbrýs harbine katýlanlara madalya aylýðý baðlanmasý,
madalya almýþ sporculara aylýk baðlanmasý, terörle mücadelede maðdur olan kamu
görevlilerine tazminat ödenmesi, köy korucularýna aylýk baðlanmasý, SYDT Vakýflarý
kapsamýnda giyim, gýda ve yakacak yardýmý yapýlmasý, öðrenci burslarý, SHÇEK tarafýndan
kimsesiz çocuklar, özürlüler ve muhtaçlara yönelik bakým ve eðitim hizmetleri, ödeme
gücü olmayanlarýn saðlýk harcamalarýnýn karþýlanmasý primsiz ödemeler kapsamýndaki
sosyal güvenlik uygulamalarýný oluþturmaktadýr.
4.3.3. Saðlanan Haklar
Türk sosyal sigorta sistemi, ILO tarafýndan belirlenen 9 sosyal güvenlik riskinden
8'ine karþý sosyal güvenlik garantisi saðlamaktadýr. Kapsam dýþýnda kalan tek sigorta
kolu aile ödenekleri sigortasýdýr. Öte yandan 8 sosyal riskten iþsizlik sigortasý dýþýndaki
bütün sosyal riskler 5510 sayýlý Kanun içinde düzenlenmiþtir. Sigorta kollarý itibarýyla
kapsam, saðlanan haklar ve faydalanma þartlarý kýsaca aþaðýda özetlenmiþtir.
5510 sayýlý Kanun kapsamýnda sigortalý sayýlanlardan kamu görevlileri dýþýndaki bütün
sigortalýlara, Kanunda kýsa vadeli sigorta kollarý olarak tanýmlanan iþ kazalarý ve meslek
hastalýklarý (ÝKMH), hastalýk ve analýk sigortasý ile parasal ödemeler yapýlmaktadýr. Buna
6 Yapýlacak gelir testi uygulamasýna göre, ayný hane içinde yaþayanlardan fert baþýna aylýk geliri yürürlükteki
16 yaþýndan büyükler için belirlenmiþ asgari ücretin üçte birinden az olanlarýn primleri devlet tarafýndan ödenecektir.
Ancak gelir testi sonucunda;
• fert baþýna aylýk geliri asgari ücretin üçte biri ile bir katý arasýnda olanlar asgari ücretin üçte biri üzerinden,
• asgari ücretin bir katý ile iki katý arasýnda olanlar asgari ücretin bir katý üzerinden,
• asgari ücretin iki katý üzerinde olanlar ise asgari ücretin iki katý üzerinden,
genel saðlýk sigortasý primi ödeyeceklerdir.
7 Bu kapsamda saðlanan haklardan faydalananlar ve ilgili kanunlar: Madalya aylýðý baðlanmasý (1005); 65
yaþýný geçmiþ muhtaç vatandaþlara ve özürlülere aylýk baðlanmasý (2022); Türk vatanýna hizmet edenlere aylýk
baðlanmasý (3292); dünya, olimpiyat ve Avrupa þampiyonalarýnda madalya alanlara aylýk baðlanmasý (5774);
terörle mücadele eden güvenlik görevlilerine tazminat ödenmesi (2330), TSK mensuplarýna tazminat ödenmesi
(2969), Emniyet Genel Müdürlüðü mensuplarýna tazminat ödenmesi (3160), terör eylemlerinden zarar görenlere
aylýk baðlanmasý ve tazminat ödenmesi (3713); köy korucularýna aylýk baðlanmasý ve saðlýk yardýmý yapýlmasý
(442).
57