türk dünyası incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadı! - Ege ...

Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies,Cilt: V, Sayı 2, Sayfa: 299-302, İZMİR 2005.ÇEVİRİLER - AKTARMALARSATIR ARALARINI OKUMAKAZERBAYCAN’DAKİ ALFABE REFORMUNUN TARİHİ ÜZERİNE ŞAHSÎ DÜŞÜNCELER 1ANAR 2İngilizce’de “Like Father, Like son” deriz. Ancak Azerbaycan Yazarlar Birliği’nin şu andakibaşkanı Anar’ın, babası Resul Rıza ile, yazar olmasının ve Azerbaycan’da en ünlü yazar grubunun başınıçekmesinin ötesinde ortak tarafları vardır. Her ikisi de Azerbaycan’ın yeni alfabeye geçmesinde önemliroller üstlendiler. 1939’da Resul Rıza’nın Lâtin alfabesinden Kiril alfabesine geçiş için hazırlıkyapmaktan başka seçeneği yoktu. Bugün Anar’ın üstlendiği rol, bunun tam tersidir. Anar, Kirilalfabesinden Lâtin alfabesine dönüş ile ilgili kararları veren meclis ana komitesine başkanlık etmektedir.Ancak bu kez söz konusu çalışmalar, 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Azerbaycan’ınkendi seçimi doğrultusunda yapılmaktadır.Alfabe çalışmalarının ailesi için önemli bir sorumluluk olmasından dolayı Anar, konu hakkındateferruatlı bir tarihî araştırma yapmıştır. Aşağıda, geçtiğimiz yüzyıl boyunca bu yönde yaşanmışgelişmeler hakkında kendisinin bazı düşüncelerini bulabilirsiniz.“Babam, Resul Rıza, 1939 yılında Yazarlar Birliği’nin başında sadece bir yıl kadar bulunmuştu Osırada ben sadece iki yaşındaydım. Sabahın erken saatlerinde o rezil siyah volgaların esrarengiz biçimdeinsanların apartmanlarının önünde durduğu, Stalin baskısının had safhada olduğu dönemlerdi. Hedefolarak seçilen insanları sevdikleri bir daha hiç göremedi. Aydınlar ve politik sisteme karşı muhalefet etmecesareti gösterenler aniden ortadan kayboldu. Birçoğu belli bir sebep olmaksızın vurularak öldürüldü yada Sibirya’daki çalışma kamplarına sürgün edildi. Bu olaylar sadece Azerbaycan’da değil bütün SovyetlerBirliği’nde gerçekleşti. Stalin’in 1953’de ölümü ve iktidarının son bulmasına kadar geçen süre içerisindekurbanların sayısı yüz binleri bulmuştu. Bazı kaynaklar bu rakamın daha fazla olduğunu söylemektedir.Annem, şair Nigar Rafibeyli, bir gün babamın değerli şair Samad Vurgun ile eve gelişlerinianlatırdı. Babam votkayı kastederek. annemden yiyecek içeçek bir şeyler getirmesini istemişti. Annemçok kötü bir şeyler olduğundan şüphelenmişti. Haklıydı da. Azerbaycan’da Stalin’in sağ kolu KomünistPartisi Birinci Sekreteri, Mir Cafer Bağırov onları çağırıp kendilerinden Erken Lâtin denilebilecekalfabeden, Rus alfabesine – Kiril- geçiş konusunda harekete geçmelerini istemişti.Karşı koyma şansı yoktu. Emir direkt olarak Stalin’den geliyordu. Bu yüzden babam ve Vurgunakşam yemeğinde son derece üzgün bir şekilde henüz on yıl önce benimsenmiş olan Lâtin alfabesinindeğiştirilmesi kararını değerlendirdiler. Böyle bir görevden nefret ettikleri halde karara karşı olduklarınısöylemeye cesaret edemediler. Çaresiz bir şekilde bu kararı tamamen benimsemiş gibi davranmakzorunda idiler.Yine de bu konu nedeniyle, kendinden kaynaklanmasa da, babamın başı derde girdi. AbdullaFerrux isminde şair bir akrabası vardı. Abdulla, babama söylemeden Bağırov’a, Kiril’e geçişle ilgiliolarak bir protesto mektubu yazmış. Bağırov da babamı çağırıp: “Kendin itirazını belirtemiyor da bunubir akrabana mı yaptırıyorsun! ” diyerek onu azarlamış.1 Azerbaijan International (8.1) İlkbahar 2000, Los Angeles, s.54,552 Anar, Azerbaycan Yazarlar Birliği’nin başkanı ve milletvekilidir. Aynı zamanda alfabenin ve dilin kullanımı konusundaAzerbaycan Meclisi’ndeki ilgili komiteye başkanlık etmektedir.299