türk dünyası incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadı! - Ege ...

Ebrar KerimullinEllili yıllarda ve altmışlı yılların başında, Kazak Türkçesi ile Arap harfleri kullanılarak birkaçkitap yayımlanmıştır. Kazan’da basılan bu kitaplar Rus-Kazak “Tuzemnıye” (Yerli halk) okulları içinçıkarılmıştır. Bu kitapların yazarı Orenburg sınır komisyonunda tercüman olarak çalışan N. İ.İlminskiy’dir. Bunlar hazine hesabından bastırılmaktadır. İlminskiy, Kazak Türklerinin kahramanlık “ErTargın” adlı kahramanlık destanını bastırmış ve bu eser 1871, 1876, 1879, 1883 yıllarında tekraryayımlanmıştır. İlminskiy öldükten sonra, bu eseri Kazak Türkçesinde Şemsettin Hüseynov ve onunvârisleri dört defa daha (1895, 1898, 1909, 1913) yayımlanmıştır. 1960’tan itibaren Müslüman halklarındillerinde Arap harfleri ile kitap yayımlanmasına karşı çıkan N. İ. İlminskiy bu eseri Arap harfleri ileyayımlattığını belirtmek gerekir. Bunun sebebi nedir acaba? Sebebi şudur: Bu eserin yayımlanmasındano, büyük bir gelir elde etmektedir. İslamî kitaplara karşı mücadele ettiği yıllarda da Arap harfleriyle kitapyayımlama işiyle meşgul olmuştur. Şu da doğrudur ki o kitaplarda kendi ismini zikrediyor, rahat oluyor;ancak kitabın satış parasını cebine koymaktan da çekinmiyor. Demek ki gelirin olduğu yerde misyonerlikvazifesini unutmayı da faydalı görüyor. Doğrudan doğruya Tatar nâşirlerinin siparişi ile KazakTürkçesinde basılan ilk kitap “Kıssa-i Temirdar” adlı eserdir. Bu kitabı, 1866 yılında Tatar nâşiriŞemsetdin Hüseyinov yayımlatır ve bu eser devrime kadar toplam altı defa yayaımlanmıştır. (1866, 1882,1895, 1896, 1906, 1913).Tatar nâşirleri, 19. yüzyılın yetmişli yıllarından başlayarak her yıl Kazak Türkçesinde birkaçkitap yayımlamışlardır. 1878 yılında Kazak Türkçesinde dört kitap yayımlanmıştır. 1878’de çıkan KazakTürklerinin destanı “Kıssai Kozı-Körpeş” devrime kadar Tatar nâşirleri tarafından altı defa daha; “KıssaiTahir”, Kazak Türkçesinde beş defa; “Kıssa-i Zarkum” on iki defa; “Kıssa-i Seyyidbattal” beş defayayaımlanmıştır. Bizim topladığımız malzemeye göre devrime kadar Kazak Türkçesi kitapyayımlanmasının gelişimi Tablo 1’de gösterilmiştir. Tamamı 509 kitaptır. Bunlardan 468’inin toplamtirajı 2.201.105 tanedir. Kazak Türkçesinde çıkan 509 yayınnın 13’ü Kazan ve Rus nâşirleri hesabınayayımlanmıştır. Geri kalan yayınlar, Tatar Türklerinin nâşirleri hesabına ve bir bölümü Kazak Türklerininkendi nâşirleri hesabına çıkarılmıştır. Kazak Türklerinin nâşirleri hesabına Tatar yayınevlerinde çıkanKazak Türkçesindeki kitapların sayısı yüze yakındır.Tablo 1Yıllar183118321854185918611862186618691871187418761878187918801881188218841886188818891890189118921893Baskı Sayıları(Tiraj SayısıBulunanlar)Tirajıbulunanlarıntoplam tirajıYıllarBaskı sayıları(Tiraj sayısıbulunanlar)Tirajıbulunanlarıntoplam tirajı1 2 3 4 5 61 (1)30018947 (6)1-18953 (3)1-18969 (8)1-18978 (8)2-18989 (9)1-18999 (4)1-19005 (2)1-190114 (14)1 (1)1200190211 (11)1 (1)1200190310 (10)2 (2)720019046 (5)4 (4)920019056 (5)6 (6)2900019069 (9)3 (1)5100190720 (18)1 (2)9 (0)190844 (42)9 (9)45100190924 (24)2 (2)9800191029 (29)2 (1)1500191147 (47)7 (5)12000191247 (47)2 (1)1500191343 (43)8 (3)12000191446 (45)3 (2)4800191521 (19)2 (1)2400191615 (15)2 (1)120019172 (2)142001320049600388006550014600136007160064700710003630043500316001169002134259850014060024220019300019100019558066700544008000376