tÃ¼rk dÃ¼nyasÄ± incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadÄ±! - Ege ...

More documents

Recommendations

Info

Onomastik Birimlerle Lügat Birimleri Arasında Leksik-Semantik Alakaulaşıncaya ve yiğitlik gösterene kadar taşıdığı isimdir. Bu süre zarfında o aynı zamanda “Boz Oğlan”adıyla adlandırılır. Tüccarlar onun yiğitliği ile alakalı olarak babasıyla konuşup, baş kesip kan döktüğünüsöylediklerinde Bay Büre Bey: “Bre, bu oğlan ad verilecek kadar var mıdır?” diye sorar. Tüccarlar cevapolarak: “Tabi sultanım fazladır.” derler. Ondan sonra Bay Büre Bey, Oğuz beylerini davet edip ziyafetverir. Dedem Korkut gelip oğlana ad koyar:Sen oğlunu Bamsı’m diye seversin.Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun.Adını ben verdim, yaşını Allah versin.Üç boyda buluğ çağına erip ad almaya layık olduğunu ispat ettikten sonra Oğuz ilinin ak sakallı,aynı zamanda yiğitlere ad veren Dede Korkut’u gelip, Dirse Han’ın oğluna Bamsı Beyrek, Aruz Koca’nınoğluna ise Basat adını verir. Bu ad koyma töreni çok şaşaalı bir şekilde, bütün Oğuz beylerinin iştiraki ilebüyük ziyafetler verilerek geçer. Yukarıda bahsettiğimiz gibi Dede Korkut her üç halde yeni doğmuşçocuğa değil de yiğitlik seviyesine ulaşmış gence ad koyar. Buna benzer törenler diğer Türk halklarınınmasal ve destanlarında defalarca tasvir olunmuştur. Altay sözlü halk edebiyatının araştırıcısı V. İ.Verbitskiy bu konuda şöyle diyor: “İsimler, hemen doğum anında değil de, yiğidin gelecekte kendisindegüç, kuvvet fark edip savaşta kendisini göstermek için yaptığı hazırlık esnasında verilir. İsimler, savaşsırasında veya savaşta gösterilen kahramanlıklardan sonra verilir.” (V. İ. Verbitskiy, Altayskie İnorodtsı,M., 1893, s. 145). Oyrat (Altay) halk destanında da babasının Oçi diye adlandırdığı çocuk büyür,düşmana galip geldikten sonra ona “asıl ad”, “er adı” verirler: Kantolo (bk.: N. U. Ulgaşev, Altay Buçay.Oyrotskiy Narodniy Epos, Novosibirsk, 1941, s. 309).XIX. asırda Potanin şöyle yazmıştır: “Moğol ve Doğu Türk destanlarında pek çok yiğidindelikenlı (genç) yaştan daha olgun yaşa girmesi âdetinin kutlandığı tasvir edilmiştir. Bu esnada yiğideyeni isim verilir. Misal olarak böyle bir âdetten önce Geser, Djoro(Coro) diye bir isim taşıyordu ve ancakbu törenden sonra Geser diye adlandırılmaya başlanmıştır.” (G. N. Potanin, Kazak-Kırgızkie i AltayskiePredaniye, Legendı i Skazki, “Jivaya Starina”, 1916, C. II-III).S. İ. Vaynşteyn, “Bu yakınlara kadar Tuvalılarda çocuğa çok nadir hallerde doğduğu zaman adveriyorlardı.” diyor. XIX. asırda ise çocuğa yalnız 10 yaşından sonra ad koymuşlar. Bu âdet Tuvalılarınrivayet ve destanlarında geniş olarak tasvir ediliyor. (bk., Sistema Liçnıh İmen u Narodov Mira, M.,1986, s. 305.)Çeşitli kaynaklarda da gösterildiği gibi, bu ad koyma merasimi için âdet olarak, ilin ak sakallıları,İslâmiyet ile beraber ise din adamları davet edilir olmuştur. İslâm dininin Türk halkları arasında yayılmasıile beraber iki adlılığın karakteri de değişmiştir. Şöyle ki, Türklerin çoğu, İslamiyet’ten sonra da uzunzaman taşımış oldukları mitolojik şekiller ve ongonlarla alakalı olan adlarını yeni aldıkları Müslümanadlarla yan yana kullanmışlardır. X. asırdan sonra başlayan bu hadiseyi Gordlevskiy şöyle şerh ediyor:“Oğuzlar resmen Müslüman olsa da bu ancak onların dış sıfatı olarak telakki edilebilir. Onlar uzun süreçift isim taşımışlardır: Yeni Müslüman isimleri ve eski boy adları. Eski isim kullanıldığı zamanMüslüman Oğuzlar hemen şu atasözünü hatırlamışlardır: Yabancı bir isim almak demek, yabancı birmillete benzemek demektir.” (V. A. Gordlevskiy, 1, s. 83-84).Lakin önceki iki adlılıktan farklı olarak şimdi çoğu zaman her iki ad aynı anda çift olarakkullanılıyor ve birleşik şahıs adının terkip kısmı gibi ortaya çıkıyor. XI. asırdan sonra Selçuk ve Atabeyhükümdarlarının bir kısmı böyle birleşik isim taşımışlardır: Mehemmed Tapar, Şemsettin Eldeniz,Muzaffereddin Gızıl Arslan, Gutluğ İnanc Mahmud, Muzaffereddin, Özbek, Sultan Arslan Şah vb.Meşhur Türk hükümdarları Alp Tonga, Farslarda Efrasiyab adını taşımış, Kazan Han, Arapça Mahmudile tanınmıştır.İkinci ad meselesi son zamanlara kadar bizde lakap ve takma adlarda yerini korumuştu.Çemenzeminli, C. Memedguluzade, İ. Hüseynov vb. gibi yazarlarımızın eserlerinde de bu apaçık birşekilde kendisini hissettirmiştir. Dilimizdeki bazı ifadelerde de bunun izini görmek mümkündür: adkazanmak, adın batsın, adlı-sanlı, adıyla büyüsün. Çünkü kötü addan ölüm daha iyidir vs.405
Yunus Memmedov“Ad günü” ifadesi de vardır. Önceleri şahsın ad aldığı gün manasında kullanılmış, doğum günümanasını ise sonradan kazanmıştır. İlginçtir ki, “ad günü” ifadesi, demek oluyor ki, yalnız Azerbaycandilinde doğum günü anlamında kullanılıyor. Diğer Türk şivelerinde bunun karşılığı için başka söz veifadelerden yararlanılıyor. Mukayese ediniz: Türkiye Türkleri-doğum günü; Özbek-tuğilğan kün,Kazak-tuvğan kün, Tatar-tuvgan kön, Türkmen-doğlan günü, Uygur-tuğilğan güni, Karakalpaktuılğangüni, Hakas-töreen küninin toyı vs.Aktaran: Yusuf ÖZÇOBAN ** Arş. Gör., Balıkesir Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.406
Page 1 and 2:
ISSN: 1301-2045EGE ÜNİVERSİTESİ
Page 3 and 4:
TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ DERG
Page 5 and 6:
ÇEVİRİLER - AKTARMALARANAR, (Çe
Page 7 and 8:
Minara Aliyeva EsenBiz, Lobnor ağz
Page 9 and 10:
Minara Aliyeva Esenbazı özellikle
Page 11 and 12:
A. İrfan AypayAvrupa ile ilgili es
Page 13 and 14:
A. İrfan Aypayhinto: Macarca. Koç
Page 15:
A. İrfan Aypaypiştov: İtalyanca
Page 20 and 21:
C İmâdü’l- İslâm’da Ünlü
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28:
Page 31 and 32:
Ali Erolkaçınılmazdır: "İmge,
Page 33 and 34:
Ali Erolbir benzerlik, tabiî olan
Page 35 and 36:
Ali ErolSamipaşazade Sezaî’ye y
Page 38 and 39:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
Page 40 and 41:
Ağız Araştırmalarımızda Yayg
Page 42 and 43:
Page 44:
Page 47 and 48:
Selma GülsevinGramerlerimizde, gen
Page 50 and 51:
Page 52 and 53:
Seyit Noçi Destanı ve Seyit Tipi
Page 54 and 55:
Page 56:
Page 59 and 60:
Alimcan İnayetbilinçsiz olması b
Page 61 and 62:
Bahadır Bumin ÖzarslanGirişÜzer
Page 63 and 64:
Bahadır Bumin ÖzarslanTopluluk me
Page 65 and 66:
Bahadır Bumin Özarslantemsil edil
Page 67 and 68:
Bahadır Bumin Özarsland. Üyeliğ
Page 69 and 70:
Bahadır Bumin ÖzarslanKomisyon, y
Page 71 and 72:
Bahadır Bumin Özarslan2. Görüş
Page 73 and 74:
Bahadır Bumin ÖzarslanGaranti ve
Page 75 and 76:
Bahadır Bumin ÖzarslanD. Dış İ
Page 77 and 78:
Bahadır Bumin Özarslanyerine gör
Page 79 and 80:
Diyarbakır İl Halk Kütüphanesi
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Türkmen Atasözleri Üzerine Karş
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96 and 97:
Page 98 and 99:
Page 100 and 101:
Çolpan ve Jumabayulı’da Anadolu
Page 102 and 103:
Page 104 and 105:
Page 106 and 107:
Page 108 and 109:
Page 110 and 111:
Harezm Türkçesinde İkilemeler‣
Page 112 and 113:
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118 and 119:
Page 120 and 121:
Harezm Türkçesinde İkilemelerVI.
Page 122 and 123:
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Osmanlı Dönemindeki Önemli Olayl
Page 128 and 129:
Osmanlı Dönemindeki Önemli Olayl
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Satır Aralarını Okumak Azerbayca
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Çuvaşçabulundurulması müphemdi
Page 138 and 139:
Çuvaşça‘evde olan kişi’, at
Page 140:
Çuvaşçavurgulanabilir. Birbirini
Page 143 and 144:
Sir Gerard Clausongrupların bazı
Page 145 and 146:
Sir Gerard Clausonamaçla ortaya ko
Page 147 and 148:
Sir Gerard ClausonTabloları hazır
Page 149 and 150:
Sir Gerard Clauson13 egg yumurtğa
Page 151 and 152:
Sir Gerard ClausonTamamlayıcı Mad
Page 153 and 154:
Sir Gerard ClausonS 89 rub türt- (
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
Baytursunov’un 125. Yıl Dönüm
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Uygur Şiveleri Üzerinenogay derle
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Diller ve YazıÇinlilerin eski, g
Page 174 and 175:
Diller ve Yazıalet ile ilk mağara
Page 176 and 177:
Diller ve Yazıyazılarının atas
Page 178 and 179:
Diller ve YazıDinlerini Roma’dan
Page 180 and 181:
Diller ve YazıŞekil 4. Mısır Al
Page 182:
Diller ve YazıSlav Rus Karşılı
Page 185 and 186: Şakir İbraevTemirkazık’a bağl
Page 187 and 188: Şakir İbraevKazak mitlerinin baş
Page 189 and 190: Şakir İbraevKAYNAKLAR Kaskabasov,
Page 191 and 192: Liliya İbrahimovagöz açıp kapay
Page 193 and 194: Liliya İbrahimovaHırpalayıp koym
Page 195 and 196: Liliya İbrahimovaBu, Türk destanl
Page 197 and 198: Kalık İbraimovçelişkili zorlukl
Page 199 and 200: Kalık İbraimov1. Kırgız toplumu
Page 201 and 202: Kalık İbraimovİnsan ve hayvan il
Page 203 and 204: Kalık İbraimovörneğin bazı Kı
Page 205 and 206: Kalık İbraimovne kadar tatlı rü
Page 207 and 208: Ebrar KerimullinEllili yıllarda ve
Page 209 and 210: Ebrar KerimullinTablo 3. Kazan:Şeh
Page 211 and 212: Ebrar KerimullinKazak edebiyatını
Page 213 and 214: Ebrar Kerimullinİşte bunlar Kazak
Page 215 and 216: Ebrar Kerimullin5. “Kazak Şekirt
Page 217 and 218: Ebrar Kerimullinçıkarılan kitapl
Page 219 and 220: Ebrar KerimullinGördüğümüz gib
Page 222 and 223: Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
Page 224 and 225: Sarı Uygurlarda Şamanlığın Kal
Page 230: Sarı Uygurlarda Şamanlığın Kal
Page 233 and 234: Yunus Memmedovgünümüzde dahi bu
Page 235: Yunus Memmedovsb. “Struktura i İ
Page 239 and 240: Bülent Akyay“İç Savaşın Ard
Page 241 and 242: Abdullah DemiralÇalışmanın ağ
Page 243 and 244: Mustafa Yeniasırbenzerliğine dikk
show all

tÃ¼rk dÃ¼nyasÄ± incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadÄ±! - Ege ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?