türk dünyası incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadı! - Ege ...

Diller ve Yazıalet ile ilk mağara insanının ilk mesajı taşa nasıl kazıdığı ve sonra bunun diğerleri tarafından nasılgeliştirilip zirveye taşındığı konusunda bir belge yoktur. Gerçekten de bir zamanlar okur yazar olan birtopluluğun sosyal felaketler ve yıkıcı savaşların sonucunda okuma yazmayı unuttuklarının örneklerivardır.Sınırlı ve Sınırsız Hece YazısıPiktografik yazıdan hece yazısına geçiş, kolay, mantıklı ve sık rastlananıdır. Fakat ikinci safhayageçmeden ilk adımda kalıp bunu geliştiren milletler de vardır. Piktografik yazıyı kullanan milletlerinbüyük çoğunluğunun hece yazısına geçtiğini söylemek yanlış olmayacaktır.Piktografik yazıda elbette binlerce karakter geliştirmek kolaydır. Ancak gariptir ki burada herzaman için bir yetersizliğin var olduğu görülebilir. Bu eksiklik bazı kelimelerin resim ile gösterilmesininimkansız veya çok zor olmasından kaynaklanmaktadır. Örneğin “hız” kelimesini ele alalım. “Adamkoşuyor” şeklinde yorumlanmaya elvermeyecek bir çizim mümkün mü? Veya “hız”ı resmederken“hızlanma”yı nasıl göstereceğiz? Şayet hâlâ böyle bir şeyi başarabileceğinizi düşünüyorsanız “the”artikelini çizgi ile nasıl göstereceksiniz?Hece yazısının oluşturulmasında ilk adım, aynı sesleri aynı çizim ile göstermemize izin verilmesiile atılır. Mesela, diyelim ki yüz (surat) için bir resim olsun o zaman aynı şekli yüzmek fiili için dekullanabiliriz.Solak kelimesini sol ve ak şekilleri ile veya kolay kelimesini kol ve ay şekilleri ile ifadeettiğimizde hece yazısının dönüm noktasındayızdır. Şekil ve hecenin anlamı arasındaki ilişki bu andanitibaren tamamen önemsizdir. Şekillerin ifadeleri hiçbir şeydir, ancak bunlar seslerin sırasıdır. Bu seslerdillerin bir hecesi ile oluşturulur. Şekil sadece dilin hecesini oluşturan sesleri ve bu seslerin sırasını ifadeeder.Bunun ilk faydalı sonucu, muhtemel karakterlerin sayısındaki azalma (az sayıdaki şekillerin farklısıralama ve düzenlenmesi ile çok sayıda kelime yazılabilir.) olacaktır. Bu fayda, teoride kalır. Çünkü yinebinlerce şekil, varlığını sürdürecektir. Hece yazısının etkililik noktasından piktografik yazıdan üstünlüğügeniş oranda sistemi kullanan dilin yapısına bağlıdır. Eğer heceler genellikle ya da daima basit yapıdaolursa, hece sistemine dayanan yazı iyi çalışabilir.Fakat her tip dilde sınırsız hece yazısı söz konusu olduğunda belirsizlik ve tekrarların ortayaçıkması kaçınılmazdır. Hangi eş sesin kastedildiği genellikle açık değildir. Ve bunun tersine, orada hemenher zaman aynı şeyi söylemek için daima iki veya daha fazla yol vardır.Şayet hece sisteminin kullanıcıları mantık duyusuna sahipse, yazıda her zaman aynı hecelerleaynı karakterleri birbirine uydurmaya yöneleceklerdir. Bunun hemen arkasından gelen sonuç, işaretlerinsayısını kullanılabilir orana düşürmek olacaktır. “Baba” kelimesi daima BA BA hece işaretleri ilegösterilecektir. BAB HA, BA ABA, B AB HA örneğinde olduğu gibi hece işaretleri aslakullanılmayacaktır. Bu nedenle işaretlerin sayısı hafızanın alabileceği kapasitenin içerisinde kalacaktır.Pek çok dil sadece bir hece tipine -KV (Konsonant ve arkasından gelen vokal)- sahip olduğundanböyle dillerin hece yazısı için yukarıdaki prensiplerin uygulanması çok basit, mantıklı ve etkili birsistemle sonuçlanacaktır. Alfabetik yazıdan sonra muhtemelen en etkili yazı olacaktır.Fakat, basitlik ve etkililiğe, daha karışık hece yapısına sahip dillerde kolay kolayulaşılamayacaktır. Bu durumda, bir konsonantın bir vokalle eşleştiği hece serilerini -BA, BE, BI, BO,BU; DA, DE, DI, DO, DU; FA, FE, FI, FO, FU...- ister istemez ortaya koymak gerekecektir. Böyleişaretler listesi hece işaretleri (syllabary) olarak adlandırılır.Bu sınırlı hece yazısı aşamasına erişilmesinden sonra işaretleri daha da azaltmak için işaretinbirisi temel alınıp diğerleri bundan türetilebilir. Aşağıda verilen örnekte olduğu gibi:343