türk dünyası incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadı! - Ege ...

Kalıp Kullanımları Bakımından Türk Halk Bilmeceleri‣ Tencere kapağı / zincirli bukağı / bunu bilmeyen / iskele köpeği. (saat ‘cep saati’ / 544: 692.8)2.4. Soru DüzeniHalk bilmecelerinin bir kısmının Başkasının ayıbını saklamak için kendisini ateşe atan şey nedir?(kalay / 368: 435.2) örneğinde olduğu gibi, normal soru düzeninde olduğunu görüyoruz. Soru anlamınınne, neden, kaç, kim, hangi, nasıl gibi sözcüklerle sağlandığı bu bilmecelerin bir kısmında düz soru mantığıhakimken, bir kısmında ritim oluşturmaya yönelik bir edebileştirme çabası sezilmektedir. Bu noktadanhareketle bu soruları, “Düz Sorular” ve “Ahenkli Sorular” olmak üzere iki başlık altında örneklendirmeyiuygun buluyoruz.2.4.1. Düz SorularBazısı matematik problemi; bazısı Amerikanvari espriye dayalı sorular şeklinde kurgulanmış buörneklerde, soru anlamı ağır basmakta, metni edebileştirmeye yönelik bir çaba fazlaca hissedilmemektedir.Örnekler:‣ Ananım anası, babamın gaynanası, benim nennemin gaç gulağı var? (iki / 762: 1098)‣ Arap suya düşerse ne olur? (Islanır. / 762: 1104)‣ Besmelesiz farz olan nedir. (selam / 564: 716.2)‣ Beyni tahta kuyruğu yeşil, kendi tatlı. Bil bakayım nedir? (kiraz ‘vişne’ / 425: 519.23)‣ Bir adam bir bahçeye girmiş, bir torba nar almış. Bahçenin yedi kapusu var imiş. Ol adam hangikapunun önüne vardı ise torbasındaki narın yarısını bıraktırmışlar. En son yedinci kapudan çıkmış,bakmış: torbasında bir nar kalmış. Bu adamın torbasında kaç nar var imiş. (Yüz yirmi sekiz nar varimiş. / 744: 1066.1)‣ Bir adamın bir dükkânı var, her gün üç lira kazandı mı kapatır. Soruyorlar: "Sen neden az vakit içindekapatıyorsun?" Cevap verir: "Bir lirasını borcuma, öbür lirasını borç almak üzere veriyor, geri kalanbir lirayı çocuklarımla yiyorum" demiş. Bu paraları kime veriyor? (anasına, babasına ve çocuğuna /696: 941)‣ Bir ağaç (ta) on iki kuş var bir avcı altı tanesini vurdu, geriye kaç kaldı? (Kalmaz uçar. / 761:1097)‣ Bir batman buğday öğütene kadar kaç batman su geçer? (Terazim var tartarım. / 762: 1099)‣ Bir dağın üstünde içi bağat çubuh var. Ne demekdur? (kaş / 389: 462.2c)‣ Bir takam var, içi dolu keser, nedir bil. (dişler / 252: 253.28f)‣ Boş cepte ne bulunur. (delik / 762: 1105)‣ Bu efendinin annesi / benim annemin kaynanası / benim neyim olur? (baba ile kız; baba, kız /743: 1061b)‣ Dişleri bulunduğu halde diş ağrısı çekmeyen kimdir. (eye ‘eğe’ / 277:306)‣ Dünyada altı ayaklı hayvan nedir? (bit ‘kehle’ / 174: 108.20)129