türk dünyası incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadı! - Ege ...

Nesrin SisYakut-Altay ve Kırgız Türkçelerinde görülen Dudak Çekerliği (Labial Attraction) TürkmenTürkçesi konuşma dilinde mevcuttur. Yazı dilinde “o” ve “ö” ünlüleri sadece ilk hecede “u” ve “ü”ünlüleri sadece ikinci hecede bulunur. Ancak yazı dilinde ikinci ve üçüncü hecede bulunan:a ünlüsü oı ünlüsü ue ünlüsü öi ünlüsü ü olarak telaffuz edilir 3Yazı dilinde gösterilmemesine rağmen, Türkmen konuşma dilinde ileri derecede ünsüzbenzeşmesi mevcuttur 4Konuşma diline ait özelliklerden biri de s ve z’nin daima peltek telaffuz edilmesidir.Türkmen Türklerinin çok zengin folkloru ve halk edebiyatı vardır. 18. yy’a kadar Türkmenedebiyatı daha çok sözlü edebiyata dolayısıyla halk edebiyatına dayanır 5Bu çalışmada Türkmen Halk Edebiyatının ve Folklorunun önemli mahsüllerinden biri olanatasözleri ve deyimler üzerinde durulmuştur. Temel kaynak olarak da, 1983 yılında Aşgabat’ta basılan“Türkmen Nakılları ve Atalarsözi” adlı eser kullanılmıştır 6 Bu eserde toplam 3115 tane atasözü ve deyimderlenmiştir. Bunların içinde toplam 156 tanesi, takriben % 5’lik bir kısmı doğrudan veya dolaylı olarakkadınla ilgili olanlardır. Bu atasözlerini Türkiye Türkçesine aktarırken esas olarak, “Türkmence-Türkçe“sözlük 7 kullanılmakla beraber zaman zaman diğer lehçelerin söz varlıklarına da başvurulmuştur.Türkiye Türkçesine aktarılırken mümkün oldukça sade ve anlaşılır bir dil kullanılmaya özengösterilen atasözleri, yanlarındaki parantezde bulunan rakamlardan ilki kaynak eserdeki 8 sayfa sayısını,ikincisi satır sayısını gösterir şekilde aşağıda sıralanmıştır:1. Agadan ata bolmaz yeŋŋeden-ece (26-2)“Agabeyden baba olmaz yengeden anne”2. Agamıŋ ala gözi yeŋŋemin sovuk yüzi (28-5)“Agabeyimin ala gözü yengemin soğuk yüzü”3. Agzı gışık-da bolsa bay gızı är dannar (27-2)“Ağzı eğri de olsa zengin kızı koca bulur.”4. Alcıran heley ärine aba diyer (38-14)“Şaşıran kadın kocasına aba der.”5. Altı aga birigip ata bolmaz, yedi yeŋŋe birigip-ene (39-8)“Altı kardeş birleşse baba olmaz, yedi yenge birleşip anne”6. Ata gören yol keser, ene gören-don (43-8)“Baba gören yol keser, ana gören elbise (don biçer)”7. Atadan näsihat alan ogul kahuda bolarEneden näsihat alan gız keyvanda bolar (43-9)“Atadan nasihat alan oğul kethüda olurAnadan nasilat alan kız hamarat olur”8. Atadan ogula miras, eneden-gıza (43-10)“Atadan oğla miras, anadan kıza”9. Ata dartıp, ogul bolmaz, ene dartıp gız” (43-11)3 H. Oskar, Turkmen Manuel, Descriptive Grammer of Contemporary Literary Turkmen Text Glossary, Wien (1977), s.144 H. Oskar, age., s. 26-275 M. Akar, S. Deniz ve F. Bilecik, Türk Dünyası Çağdaş Edebiyatı, Yesevi Yayıncılık, İstanbul (1994), s. 1576 B. Mämmetyazov ve N. Esenmıradov, Türkmen Nakılları ve Atalarsözi, Aşkabat Ilım Yayınları, Aşkabat (1983).7 T. Tekin, E. Ceylan, Z. Ölmez ve S. Eker, Türkmence Türkçe Sözlük, Simurg Yayınları, Ankara (1995).8 B. Mämmetyazov, N. Esenmıradov, age.164