İkinci Meşrutiyetin İlk Yıllarında Sürgün ve Firariler Sorunu ve Fedakaran-ı Millet Cemiyetitahammül edemediğinin kanıtı olarak sunmuştur. Derviş Vahdeti gibi, Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’ninbasılmasını ilk günlerde alkışlayanlar dahi, sonraki günlerde cemiyete atfedilen suçların asılsız olduğununanlaşılması ile basılma olayını İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni yıpratmak için kullanmışlardır 92 . FedakaranıMillet Cemiyeti’nin ve mağdurin-i siyasiyenin 31 Mart Ayaklanması’nın çıkışında doğrudan bir rolleriolmasa da muhalefet hareketinin güçlenmesinde dolaylı olarak etkileri olmuştur 93 .Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’nin, İttihat ve Terakki Cemiyeti karşısındaki muhalefetini devamettirmesine rağmen, bir yandan da İttihat ve Terakki ile aradaki soğukluğu gidermeyi amaçladığıanlaşılmaktadır. Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’nin başkanı Avnullah Kazimi’nin ifadelerindenöğrendiğimize göre, 1909 yılının mart ayında Fedakaran-ı Millet Cemiyeti, üyelerden bazılarınınitirazlarına rağmen İttihat ve Terakki ile aradaki soğukluğu gidermek ve anlaşma yollarını aramak üzerecemiyet üyelerinden Hacı Cemal Bey ile bazı üyeleri görevlendirmişti 94 . Fedakaran üyeleri, İttihat veTerakki üyelerinden Doktor Nazım Bey’in bulunduğu bir grupla görüşmeler yapmaya başlamış, Kerkükmutasarrıflığına atanan Avnullah Kazimi 95 ise Hacı Cemal Bey’i vekil tayin ederek başkanlıkla ilgilievrakı kendisine teslim etmiştir. Fedakaran-ı Millet Cemiyeti başkanının Kerkük mutasarrıflığınaatanması ile 96 , cemiyetin faaliyetleri 31 Mart Ayaklanması öncesi durma noktasına gelmiş veayaklanmanın bastırılmasından sonra kurulan Divan-ı Örfi ile cemiyet kapatılmıştır.Fedakaran-ı Millet Cemiyeti, 31 Mart Ayaklanması’nın neden olduğu ülkedeki kargaşalığınyatışmasının ardından iki kere yeniden kurulmak istenmiştir. Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’ni tekrar kurmagirişimlerinden birisi “mağdurin-i siyasiye”den Hacı Cemal tarafından gerçekleştirilmiştir. Fedakaran-ıMillet Cemiyeti hakkında önceleri takibat yapılması ve bu konuda Divan-ı Örfi’den ve Adliye’den birkarar olması nedeniyle bu girişimin Dahiliye Nezareti’ne sorulmasına karar verilmiştir 97 . Ancakcemiyetin kurulmasına müsaade edilmemiştir.Cemiyeti yeniden kurmaya girişen ikinci kişi Trablusgarplı Ali Haydar’dır. Ali Haydar,Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’nin eski üyelerinden olup, 31 Mart Ayaklanması sonrasında kurulan Divan-ıÖrfi tarafından yazdığı kartpostal ve mektupla tehditlerde bulunarak para istemek suçundan sorguyaçekilmiştir 98 . Ali Haydar, meşrutiyetin elde edilmesi uğrunda cins ve mezhep ayrımı gözetmeksizingurbette, menfalarda türlü sıkıntılara katlanan “fedakaran-ı millet”in ileri gelenlerinden “birkaç bin zat”ıntoplanmasıyla cemiyetin kurulmasına girişildiğini ileri sürse de Divan-ı Örfinin devam etmesi nedeniyle“şu aralık teşkiline müsaade olunamayacağı”na karar verilmiştir 99 .92 Volkan Gazetesi 1908-1909, (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ), İstanbul, 1992, s.216, 482.93 Öyle ki, 31 Mart Ayaklanması sonrasında Sıkıyönetim Mahkemesi’nin hazırlayıp hükümete sunduğu raporda, “... sayısız siyasisürgün ve mağdurların istedikleri yardım ve dostluğu görmemeleri nedeniyle Cemiyet’e ve Cemiyet’in destek olduğunusandıkları hükümete düşman olmaları, muhalif parti ve cemiyetlerin doğmalarına sebep olmuştur ki, bu muhalif parti vecemiyetlerin birbirini kıskanmaları ve rekabetleri ve hükümetin hiçbir nizam ve kanuna bağlı olmayarak kurulan bu cemiyet vepartilerin zararlı hal ve hareketleriyle, ayaklanma çıkarma tehditlerine seyirci kalmasının, ayaklanmanın ve bunun üzerineirticaın hazırlanıp meydana gelmesine sebep teşkil” ettiği dile getirilmiştir. 31 Mart irtica olayı konusunda SıkıyönetimMahkemesi’nin hükümete sunduğu resmi raporu sadeleştirip aktaran, Doğan Avcıoğlu, 31 Martta Yabancı Parmağı, Ankara,1969, s.129.94 Avnullahül Kazimi, Divan-ı Örfi ve Avnullahül Kazimi, Dersaadet, 1327, s.20.95 Avnullah Kazimi’nin Kerkük mutasarrıflığına atandığı haberi 25 Mart 1909 tarihli gazetelerde yer almıştır. Sabah, 25 Mart1909, no 7003, s.4; Serbesti, 12 Mart 1325, no 128, s.2; Şura-yı Ümmet, 12 Mart 1325, no 171, s.4.96 Cemiyetin üyeleri Avnullah Kazimi’nin Kerkük mutasarrıflığına atandığı haberini aldıkları zaman Avnullah Kazimi’ye karşıçıkmışlar ve onu cemiyeti “satmakla” suçlamışlardır. Avnullahül Kazimi, a.g.e., s.18.97 “Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (BOA- DH. MUİ)”, 32-2 / 18, 15 Z. 1327.(28 Aralık 1909)98 Tanin, 19 Ağustos 1909, no 346, s.3; Sabah, 19 Ağustos 1909, no 7148, s.3.99 BOA- DH.MUİ, 61-2 / 13, 28 S. 1328.(11 Mart 1910)147
Hasan Taner KerimoğluEK: Fedakaran-ı Millet Cemiyeti’ne 8 Aralık 1908 Tarihine Kadar Yapılan Yardımların Listesi *İlan-ı MahsusCemiyetimizin yevm-i teşekkülünden ila 25 Teşrin-i sani sene 324 tarihinde kadar cemiyet sandığınagönderilen meblağ-ı umumiye mikdarını mübeyyen celveldir.Guruş:108000 Taraf-ı şahaneden ihsan buyurulan4320 Reşad Efendi Hazretleri tarafından Kolağası Ziya Bey vasıtasıyla4320 Mecid Efendi Hazretleri tarafından Kolağası Ziya Bey vasıtasıyla2160 Yusuf İzzettin Efendi Hazretleri tarafından Kolağası Ziya Bey vasıtasıyla2700 Reşad Efendi Hazretleri tarafından ikinci defa Saib ve Rıfat Beyler vasıtasıyla324 Azadan İskender Bey tarafından108 Bir hanım tarafından Refik Bey yeddiyle teslim40 Efraddan Ahmet Ağa tarafından108 Miralay Mehmet Ali Bey tarafından3640 Şura-yı Devlet azasından Hüseyin Bey yeddiyle Haydar Paşa konserinden3240 Çerkes Mahmud Paşa Hazretleri tarafından1080 Fuat ve Hüseyin Bey vasıtasıyla540 Düyun-ı Umumiye memurlarından Zihni Efendi vasıtasıyla Ahmet Zülküfül Paşa Hazretleri tarafından1620 Cemal Bey yeddiyle Halil Paşa Hazretleri tarafından540 İsmail ve Fuad Beyler yeddiyle Edhem Paşa Hazretleri tarafındanYekün: 132700 Yalnız yüz otuz iki bin yedi yüz guruştur (25 Teşrin-i sani 1324)Muhasebe Müdürü Ali VefaKaynaklar1- Arşiv KaynaklarıBaşbakanlık Osmanlı ArşiviBabı-ı Ali Evrak Odası (BEO) Dahiliye Giden EvrakDahiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH. MUİ.)Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.)Yıldız Arşivi Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV.)Yıldız Perakende Arzuhal ve Jurnaller (Y. PRK. AZJ)2- Resmi YayınlarMeclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, I-II, Türkiye Büyük Millet Meclisi Basımevi, Ankara, 1982.3- Süreli YayınlarHukuk-u UmumiyeİkdamSabahSerbestiŞuray-ı ÜmmetTanin4- İnceleme Yapıtlar, Makaleler ve Anılar AKŞİN Sina, “31 Mart Olayına Değin Sabahattin Bey ve Ahrar Fırkası”, AÜSBF Dergisi, XXVII / 3 (1972),s.541-560. __________, “Fedakaran-ı Millet Cemiyeti”, AÜSBF Dergisi, XXIX / 1-2 (1975), s.125-136. __________, Şeriatçı Bir Ayaklanma 31 Mart Olayı, 3.baskı, İmge Yay., Ankara (1994). __________, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, 3.baskı, İmge Yay., İstanbul (2001).148
- Page 1 and 2:
ISSN: 1301-2045EGE ÜNİVERSİTESİ
- Page 3 and 4:
TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ DERG
- Page 5 and 6:
Mustafa TANÇ, Türk Dilinde Edilge
- Page 7 and 8:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaM
- Page 9 and 10:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa-
- Page 11 and 12:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa-
- Page 13 and 14:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaA
- Page 15 and 16:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa
- Page 17 and 18:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaB
- Page 19 and 20:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaA
- Page 21 and 22:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowak
- Page 23 and 24:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa
- Page 25 and 26:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa
- Page 27 and 28:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa
- Page 29 and 30:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa4
- Page 31 and 32:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa9
- Page 33 and 34:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa1
- Page 35 and 36:
A. Ýazberdiýew - M. Hudaýkulowa2
- Page 37 and 38:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaB
- Page 39 and 40:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaT
- Page 41 and 42:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaA
- Page 43 and 44:
A. Ýazberdiýew - M. HudaýkulowaK
- Page 46 and 47:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 48 and 49:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 50 and 51:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 52 and 53:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 54 and 55:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 56 and 57:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 58 and 59:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 60 and 61:
Türk Halk Edebiyatında Anlatım A
- Page 62 and 63:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 64 and 65:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 66 and 67:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 68 and 69:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 70 and 71:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 72 and 73:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 74 and 75:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 76 and 77:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 78 and 79:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 80 and 81:
Dinler Coğrafyası Işığında Bu
- Page 82 and 83:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 84 and 85:
Türkiyədə və Azərbaycanda Xalq
- Page 86 and 87:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 88 and 89:
Hisârî ve Eseri “Kit
- Page 90 and 91:
Hisârî ve Eseri “Kit
- Page 92 and 93:
Hisârî ve Eseri “Kit
- Page 94:
Hisârî ve Eseri “Kit
- Page 97 and 98:
Salim Çonoğlukullanmıştır. Kö
- Page 99 and 100:
Salim Çonoğluİmir'in Saraç tara
- Page 101 and 102: Salim Çonoğluormandan ağaç taş
- Page 103 and 104: Salim Çonoğlu- Kalkın, -dedi-, -
- Page 105 and 106: Salim Çonoğluaydınlığı göreb
- Page 107 and 108: Salim Çonoğluolarak bu kastedilme
- Page 109 and 110: Fevzi Karademiraraştırmacı, “B
- Page 111 and 112: Fevzi Karademir‣ Yer altında sı
- Page 113 and 114: Fevzi KarademirHalk bilmecelerinde
- Page 115 and 116: Fevzi KarademirAncak mekan olgusu,
- Page 117 and 118: Fevzi Karademir‣ Kapıda kara oğ
- Page 119 and 120: Fevzi Karademir2.1.4. Lugaz Kalıpl
- Page 121 and 122: Fevzi Karademir‣ Ben bugün bir r
- Page 123 and 124: Fevzi Karademir‣ Ah gidi âdem, i
- Page 125 and 126: Fevzi Karademir‣ Uzun uzun urganc
- Page 127 and 128: Fevzi Karademir‣ Kendi gider hind
- Page 129 and 130: Fevzi Karademir‣ Uzaktan baktım:
- Page 131 and 132: Fevzi Karademir‣ Babam kandil, de
- Page 133 and 134: Fevzi Karademir‣ İki ayaklı fil
- Page 135 and 136: Fevzi Karademir‣ Dünyanın dönd
- Page 137 and 138: Fevzi KarademirKaynaklar ACIPAYAMLI
- Page 139 and 140: Hasan Taner Kerimoğluİttihat ve T
- Page 141 and 142: Hasan Taner Kerimoğluadamları da
- Page 143 and 144: Hasan Taner Kerimoğlumeşrutiyetin
- Page 145 and 146: Hasan Taner Kerimoğlutabiiyesi”n
- Page 147 and 148: Hasan Taner KerimoğluAncak, hükü
- Page 149 and 150: Hasan Taner KerimoğluCemiyetin yar
- Page 151: Hasan Taner Kerimoğluyapılamayaca
- Page 156 and 157: Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 158 and 159: Irak Türkmen Şairlerinden Hasan G
- Page 160 and 161: Irak Türkmen Şairlerinden Hasan G
- Page 162 and 163: Irak Türkmen Şairlerinden Hasan G
- Page 164 and 165: Irak Türkmen Şairlerinden Hasan G
- Page 166: Irak Türkmen Şairlerinden Hasan G
- Page 169 and 170: Nesrin SisYakut-Altay ve Kırgız T
- Page 171 and 172: Nesrin SisYaman ise hatunu içinded
- Page 173 and 174: Nesrin Sis74. Dogran eceŋ bolmasa,
- Page 175 and 176: Nesrin SisAna gezer, kız gezer gar
- Page 177 and 178: Nesrin SisAyal (kadın), ece (1. an
- Page 179 and 180: Mübariz SüleymanliMehemmediyye”
- Page 181 and 182: Mübariz Süleymanli4. Merkezi İda
- Page 183 and 184: Mübariz Süleymanli1912-ci il Balk
- Page 185 and 186: Mübariz Süleymanlibulunuyorlardı
- Page 187 and 188: Mübariz Süleymanliocak 1915 senes
- Page 189 and 190: Mübariz SüleymanliAtatürk ve Ner
- Page 191 and 192: Mustafa TançEkin, Türkiye Türkç
- Page 193 and 194: Mustafa TançBarça bul-u-l-gu kerg
- Page 195 and 196: Mustafa Tançalmıştır. Bu eserde
- Page 197 and 198: Mustafa TançBu dönemde, yine ünl
- Page 199 and 200: Mustafa TançHac yolıdın kilgende
- Page 201 and 202: Mustafa TançHarezm Türkçesinde i
- Page 204 and 205:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 206 and 207:
Dilbilimsel Kuramlar ve İdeolojia
- Page 208 and 209:
Dilbilimsel Kuramlar ve İdeolojige
- Page 210 and 211:
Dilbilimsel Kuramlar ve İdeolojiBu
- Page 212 and 213:
Dilbilimsel Kuramlar ve İdeolojiSa
- Page 214 and 215:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 216 and 217:
Efsane-Rivayetler ve Yer Adlarıele
- Page 218 and 219:
Türk Dünyası İncelemeleri Dergi
- Page 220 and 221:
Uygurcadaki “büvi” Kelimesinin
- Page 222:
Uygurcadaki “büvi” Kelimesinin
- Page 225 and 226:
Muvaffak DuranlıPopov’un tek bir
- Page 227 and 228:
Muvaffak Duranlı23. “Yakutskie z
- Page 229 and 230:
3. Dipnotlarda "Ad Soyad" sıralama
- Page 231:
Milli Kütüphane, Milli Kütüphan