türk dünyası incelemeleri dergisi - 404 - Sayfa bulunamadı! - Ege ...

Abdulhemid MuhemmedPolonya’nın Kirakop şehri hakkında şöyle bir rivayet vardır: 7.-8. yüzyıllarda Kirakos isimli biryiğit burada ejderha ile savaşıp, onu öldürmüş. İnsanlar onun hatırasına oraya şehir inşa ederek yiğidinismini vermişler. Daha sonra bu yer büyüyüp bir bölge ve bölge merkezine dönüşmüş.İsviçre’deki Birin, aslında önemli bir geçit olup, rivayete göre, Birşiddo adındaki biri buraya birköy inşa ettirmiş. Onlar buraya ne isim koyacaklarını düşünürken, aniden bir ayı ortaya çıkmış. Bununüzerine bu yerin adına “Ayı” demişler. Daha sonra burası büyümüş ve bir şehre dönüşmüş.Doğal şartlar ve bir toplumsal olayın etkisiyle meydana gelen bu türden yer adları, Uygurlararasında da oldukça çoktur. Örneğin; Guma ilçesinin adını ele alırsak, o dönemde dini tebliğ edenler,Guma’lıların tamamının dine girdiğine inanmayarak “Gumanda kaldı.” demişler. Bunun üzerine bu sözdaha sonra ses değişimiyle “Guma” şekline girmiş.Rivayete göre, Guma ilçesinin Piyalma köyüne insanların ilk geldiğinde, bir kök elma ağacıvarmış. Bunun için burası “Bir alma” diye adlandırılmış. Daha sonra bu söz Hoten ağzında “Biy alma”şeklinde değişmiş, zamanla “Piyalma” şeklini almış.Yine Guma ilçesinin Muci köyü hakkında Muci halkı arasında şöyle bir rivayet anlatılmaktadır:Han Hocam bu yere geldiğinde, Mucililer onun önüne kesmişler ve onun heybesini talan etmişler. Bununüzerine Han Hocam bunları “Mucup bakanlar” demiş. Sonunda bu söz bu yerin isim olarak kalmış.4. Efsane ve Rivayetler ile Yer Adlarının ÖnemiHerhangi bir siyasî güruh veya devlet, kendi ihtiyacını göz önünde tutarak, yer adlarını istediğigibi değiştiremez veya değiştirmeyi ümit edemez. İster büyük ister küçük bir coğrafî alan olsun, onun adıhalk arasında nesilden nesile aktarılır. Fakat on yıllık karışıklık sırasında antidemokratik sol idelojininetkisiyle halk efsane ve rivayetleri eski, saçma olarak görülüp, engellenmeye çalışıldı. Bunun için efsaneve rivayetlerle ilgili olan eski kültürün izleri silindi, eserler yıkıldı, birçok yerin adı zorla değiştirildi ve“Kızıl Bayrak”, “Şark Kızardı”, “Şark Şamili” gibi siyasî isimler her yeri kapladı. Fakat özellikle solsiyasîler halkın arzusuna muhalefet olduğu için, halk arasında eski isimler kullanıldı ve varlığını birşekilde korudu. Demek ki, tarihin derinliklerinden süzülüp gelen yer adları, güç kullanılarak ve siyasîyollarla değiştirilemiyor. O, halkın gönlünde derin bir yer edinmiş ve önemini yıllardır koruyup gelmiş.Aktaran: Adem ÖGER ****** Arş. Gör., Ege Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü.212