Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
W latach „n au ko wego ate izmu‖ i be zbo żnego t e rro ry zmu .
W 1922 r. miejscowość Wilejka liczyła jeszcze 74 domy zamieszkałe przez 434 osoby i była najliczniejszą osadą na terenie
Biereskowskiego sielsowietu. 43 Jak już wspomniano są to jednak czasy licznych represji NKW D skierowanych w stronę
miejscowej ludności, jaką niejednokrotnie skazywano w pokazowych rozprawach na zesłanie do koloni pracy. 44
W 1937 r. władze komunistyczne w jednym ze sprawozdań relacjonowały, że cerkiew przekazano kołchozowi na klub,
choć aktualnie znajduje się tam skład ziarna. 45 Mieli byśmy więc pierwszą pewną wiadomość o postępowaniu lokalnej
władzy z tym zabytkowym pounickim kościołem.
Po „p ie res tro jce‖ z nad zie ją na odno wę.
Dzisiaj ten teren wydaje się nadal jakby zapomniany przez duchownych chrześcijańskich gdyż nie odbudowano cerkwi w
Wilejce ani nie upamiętniono licznych miejsc po kapliczkach czy widoczny jest brak ogrodzenia na starych cmentarzach.
Jedyna działalność duszpasterska ze strony katolickiego duchownego z Dokszyc na tym terenie dotyczyła prowadzenia
katechizacji i odprawiania Mszy św. w pobliskiej wiosce Bierozki w latach 1997-2000 r., a także raz do roku kolędowania
po okolicznych wioskach ale to raczej na zaproszenie wie rnych.
b. Wioski rejonu dokszyckiego z terenu parafii p.w. Przenajś więtszej Trójcy w Omniszewie. 46
W pro wad zen ie
Długi czas katolicy na terenie południowego obszaru dzisiejszego rejonu dokszyckiego odnosili się do kościołów unickich
lub do parafii katolickiej w Kiemieszowcach czy Korzeniu. Dopiero w czasie zajęcia tych ziem przez Rosje i wprowadzeniu
pierwszych nacisków na mieszkających tu unitów, by połączyli się z prawosławną cerkwią, rozpoczęto myśleć o własnej
świątyni katolickiej.
1795- 1804 – po ws tan ie pa ra f ii w Omn is ze wie .
Kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej zbudowano w Omniszewie w 1795 r., 47 i początkowo należał on do diecezji inflanckiej
(dawniej wileńskiej), a później wszedł do nowo utworzonej diecezji mińskiej, mając w 1804 r. wyznaczone granice
parafii. Duszpasterzem w tym czasie jest ks. Antoni Kłoczko.
Warto pamiętać, że była to niezbyt wielka parafia zagubiona wśród lasów i wiosek zamieszkałych w większości przez
greko-katolików, skoro w opisie miejscowości przynależnych do tej parafii w 1808 r. 48 wymieniono tylko 660 katolików,
za to mamy tu do czynienia z bardzo gorliwymi chrześcijanami, skoro aż 504 z nich przystępowało do sakramentów. Ciekawostka
jest, że w tymże 1808 r. należy do parafii i miejscowość Wilejka, co świadczy, że dawna rzymsko-katolicka
świątynia w tej miejscowości zmieniła już właściciela na greko-katolików. 49
1798 – po ws tan ie pa ra f ii w Dzied ziło wic zach .
Również warto tu wspomnieć, że w tym samym okresie utworzenia diecezji mińskiej, na południe od tejże parafii Omn iszew
zostaje erygowaną nowy katolicki kościół w Dziedziłowiczach, 50 w skład której to parafii weszło część wiosek położonych
na południu Witebszczyzny, w granicach dzisiejszego rejonu Dokszyckiego, a dziś należą do parafii Biehoml. 51
43
PDR s. 152.
44
PDR s. 214-258 zamieszcza listę represjonowanych gdzie wspomniano o kolejnych miejscowościach i represjonowanych w nich osobach, było to
np.: Czyści Tawaryszeckie [7], Czyści Wardomskie [4], Grabieni [7], Wieszki [4], Wilejka [2],
45
Komunikat z rejonowego posiedzenia partii zamieszczony w PDR s. 166, gdzie powołanie się na dokument GAB sygn. 6-1-3046, k. 228.
46
OMNISZEW dzisiaj to wioska w Łahojskim rejonie, mińskiej obłości. Kościół katolicki był zbudowany w tej miejscowości został w roku 1795,
z fundacji Józefa i Anieli Korsaków [Anieli z Okuszków, matka i syn Józef Korsak]. Proboszcz obsługiwał 1 filialną kaplice [por. DM T 1., s. 174-175].
Świątynię konsekrowano dnia 04.06.1797 r. Pracowali tu m.in. jako proboszczowie: 1803-1804 – ks. Antoni Kłoczko, 1841-1843 – ks. Norbert
Augustynowicz, 1864-1867 – ks. Adolf Narkiewicz, 1867-1869 – ks. Jan Bielewicz (w), 1872 – ks. Kazimierz Wojnowski [dojazd z Okołowa], 1941 – bł.
Henryk Hlebowski.
47
Por.: DM T 1, s. 174-175.
48
GAB sygn. 1781-27-377.
49
W spisie wiosek należących do tej parafii znajdujemy: d. Omniszew; plebania Omniszew; w. Omniszew; w. Zasowie; w. Słoboda; w. Litowicze; w.
Łowsza; w. Harawiec; f. Czupry; w. Czupry; d. Wilejka; w. Wilejka; z. Filipowszczyzna; w. Słoboda; w. Litowiszcze; w. Zamojsk ; f. Ukły. [Dokładny
opis kościoła w GAB sygn. 1781-27-276 k. 36-46; Inne dokumenty np.: GAB sygn.: 1781-24-4547, 1781-24-15815, 1781-27-422, 1781-5-178].
50
DZIEDZIŁOW ICZE –Kościół p.w. Serca Jezusowego zbudowany był z drzewa brusowego na podmurowaniu w 1794 r., poświęcono go w
1798 r. Filią tej parafii była kaplica w Mściżu przy dworze Marszałka Śliźnia. [kaplice tą wspomina także R-moh-1913] Fundator tego kościoła przekazał
też dla potrzeb plebani wiele cennych książek [w dokumencie z 1807 r. widnieje zestawienie 48 książek, w większości tytuły po czytnych kazań i dzieł
teologicznych]. GAB sygn. 1781-27-309 k. 22 Wizytacja (...) 1807-1810 podawała, że w tym czasie parafia liczyła 857 katolików, z czego zdolnych do
sakramentów było 734. Znani na podst. innych opracowań proboszczowie tej parafii to: 1803 -1804 – ks. Jacek Lenhard, 1810 – ks. Gabriel Zychowski;
1843 – o. Hipolit Płonkowski (OFMConv.), 1843 – ks. Rafał Jabłecki (OP) wikary w Mściżu, 1869-1870 – ks. Marcin Hryniewicz, 1872-1874 – ks.
Cyprian Syrpowicz, 1878-1882 – ks. Ignacy Radziwiłło, 1882-1892 – vacat; 1898-1905 – ks. Jan Jankiewicz, 1905-1922 – ks. Franciszek Wyleżyński.
Inne dokumenty to: GAB sygn.: 1781-5-474, 1781-6-203, 1781-22-183; 1781-24-725, 1781-24-2264, 1781-24-4548, 1781-24-6343, 1781-24-15924,
1781-27-416 oraz księgi metryczne z roku 1850: GAB sygn. 1781-30-52 (53 i 54), natomiast z roku 1870: GAB sygn. 1781-43-4.
51
GAB, sygn. 1781-27-309, k. 22 podaje spis wszystkich miejscowości na terenie tej parafii w 1807 r., z którego widać, że część z nich położona jest
dzisiaj na terenie rejonu dokszyckiego inne w jego sąsiedztwie. Należały tu: d. Zamostocze, d. Dziedziłowicze, m. Dziedziłowicze, Klinek, Horyto, Piadyn,
Uzerszczyna, Domaszkiewicze, Łuszyna, Wasilkowszczyzna, Szyty, Wireczeie, Otrub, Zamostocze, Osowy, Hlebowszczyzna Sokołowka, Niwki,
Nydal, Bryziene, Brody, Worłowo, Chełmowka, Makowie, Wołoko, Zaścianek, Mściż, Hanty, Łuch, Uborek, Budziewicze, Sieleć, Borowlany, Nowosito,
Rudma, Usoch, Zarzycze.
132