Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów – część 1
-batą grodu Księstwa Żmojdzkiego‖. Wspomniany wyżej dokument, jest dla nas zarazem bezcennym źródłem poznania
XVII w. przestrzeni parafii dokszyckiej, gdyż wylicza szereg majątków na jej terenie, z jednoczesnym po daniem ilości
wiernych zamieszkujących ten teren. 75 Było to razem blisko 860 dymów, z których 695 należała do właścicieli ziemskich, a
159 stanowiła własność Kościoła katolickiego i 2 greko-katolickiego.
po 1691 r . – p robos zc ze m ks . M icha ł J UDYCKI. 76
Prawdopodobnie kapłana tego na stanowisko plebana Dokszyckiego desygnowała rodzina Judyckich, która mając majątki
wokół miasteczka i będąc w posiadaniu 33 domów w mieście, wystarała się o nominację u biskupa wileńskiego dla jednego
ze swoich krewnych. Możliwe, że związane to było z wpływami jakie ta rodzina miała w diecezji wileńskiej, a mianowicie
niejaki ks. Walerian Stanisław Judycki piastował wtedy nawet funkcje Archidiakona Wileńskiego. 77 Niestety sprawa została
zakwestionowana przez Kapitułę żmudzką mającą prawo „kolacji‖ wobec tej parafii, później ks. Judycki został odwołany
z zajmowanego stanowiska, a na jego miejsce mianowany kolejny pleban. Wszystko zakończyło się wielkim „skand alem‖,
bo jeden z dokumentów [GAB sygn. 1781-24-632] wspomina o prowadzonym przez następcę procesie o odzyskanie
zabranych z Dokszyc „Apparatów i Arygentalyi‖ jakie były przechowywane w kościele Dziedzino, gdzie pracował później
ks. Judycki.
ok. 1698 r. – p robos zc ze m ks . Jan BUDROW I CZ. 78
Jak już zaznaczono wprowadzenia na urząd dokonano z inicjatywy biskupa Brzostowskiego, trzeba więc umiejscowić jego
prace przed rokiem 1700, bo dokumenty wizytacji przeprowadzane w latach 1700 -1717 r. podają to nazwisko jako już
byłego plebana. 79
ok. 1700 r. – p robos zc ze m ks . M icha ł KUBLI CKI. 80
Wiadomości o parafii czerpiemy ze wspomnianego już dokumentu wizytacji, z jakiego wynika, że świątynie odbudowano z
niezupełnie nowych materiałów lub tylko mało starannie, bo w czasie wizytacji był to: „kościół drewniany stary piwnice
murowane mający‖. Kształtem swoim obiekt ten zbliżony był do planu krzyża (jak pamiętamy taki był też pierwotny
układ), gdyż czytamy ponadto w opisie: „w kaplicy po stronie Ewangelii‖ usytuowana była chrzcielnica, co mogło wskazywać
na jeszcze jedną po przeciwległej stronie.
Wewnątrz kościoła znajdowały się trzy ołtarze: Główny z obrazem Trójcy Świętej, a wyżej nad nim św. Jerzy mający
po bokach figury św. Piotra i Pawła. Boczny ołtarz (po stronie Ewangelii) poświęcony został Matce Bożej, a czczony tu
obraz zawierał srebrne korony, wota i dary ze szlachetnymi kamieniami. Drugi boczny ołtarz poświęcony był Panu Jezusowi
przywiązanemu do słupa (chyba była to drewniana rzeźba).
W opisie otoczenia świątyni wspomniano o istnieniu dzwonnicy: „Campanile simplex duos habans companas parulas‖ 81
75
Niżej wymieniam te miejscowości, jakie też staram się przytoczyć już nie w kolejności zacytowanej w oryginale lecz z podziałem na rozłożone
wokół miasta obszary. Jak widać, wiele nazw przetrwała w niezmienionej formie do dzisiaj, i tak wiadomo że istniały tu wtedy miejscowości:
A. Część centralna: 1. Dokszyce plebania – ks. Karol Męgolin [82 dymy = domy], 2. Dokszyce cerkiew [1], 3. Dokszyce dwór Judyckich [33] - Jan
Paweł Judycki kasztelanic miński, zmarł po 1702 r. (posiadał tu karczmę, 4. Turki – folwark plebański [5].
B. Część północno-wschodnia: 1. Dziedzina – folwark Judyckiego [9], 2. Dziedzin – folwark Tomasza Mogilnickiego, podstolego smoleńskiego [3],
3. Dziedzin – folwark Marcybeli Bielikowiczówny i Stanisławy Osińskiej [2], 4. Dziedzin – folwark Niewiadowskiego [2], 5. Dziedzin – folwark Bazylego
Podbipięty [1], 6. Olborowicze – majątek Karmelitów Głębockich [129] - ks. Atanazy od Św. Ducha, [podymne razem z majątkiem Hnieździłów]. 7.
Świnno – Antoni Niewiadomski [1], 8. Tumiłowicze – majątek Dominikanów Poporskich [25]- ks. Rajmund Mocarski OP.
C. Część północno-zachodnia: 1. Porpliszcze – Zenowicza (Radziwiłła) [90], [od 1628 było to wiano Anny Z. Zenowicz w rękach jej męża Radziwiła]
2. Porpliszcze cerkiew – ks. Teodor Krasowski [1], 3. Silco-Chodorówka – p. Brzostowskiego [244], 4. Zamosze – p. Janusz Deszpot Zenowicz,
podkomorzy połocki [45].
D. Część południowo-zachodnia: 1. Dziechtiary – p. Wiskowski, 2. Dziechciary – p. Konstanty Szostek i Rachiminiczowie, 2. Hnieździłowo – majątek
cerkiewny – ks. Szymon Obudowicz [1], 3. Hnieździłowo – majątek Karmelitów, 4. Hnieździłowo – p. Andrzej Hutorowicz [41], 5. Maciejowice i
Zaponie – p. Grochowski [2], 6. Wardomszczyzna i Mołodziejowo – p. Stefan Trościcki [1] i Józef Rudziewski [1/2], 7. Worony – folwark p. Hutorowicza
[20].
E. Część południowo-wschodnia: 1. Hrebienie – Piotr Karol Sabina, podczaszy JKM [2], 2. Kiemieszo-wieś – Krzysztof Dawbor Markiewicz [1], 3.
Kiemies[z]owszczyzna – p. Markiewicz [1], 4. Niebyszyn – p. Hieronim Tworowski, podstoli i podczaszy oszmiański [42], 5. Nowosiółki i Pupki oraz
Zaponie - p. Bujalski [3]. 6. Wieszki i Dzieruszki – p. Michał Łyszkiewicz, czasznik bracławski [15], 7. Witumisze [Witunicze] – p. Węcławski, 8. Witunicze
– cerkiew [1], 9. Wardomicze, Ponia, Drobomiszcze – konwent wileński dominikanów, ks. Bonawentura Szymkun, 10. Zaponie-Maciejowce –
Kazimierz Grochowski [2], 11. Zaponie – p. Adam Stabrowski, podkomorzy połocki [10], 12. Zaponie [6], Słoboda [6], Bubny [10] – p. Dustacki [razem:
22], 13. Zaponie, Nowosiółki – Siwicki [1], 14. Zaponia – p. Zawadzki, 15. Zaponia – p. Habowski, 16. Zaponie-Pupki - Nowosiółki – Aleksander Gujalski,
17. Zaponie Poczajowie – Jan Zawadzki i Kazimierz Trościcki [1].
F. Obszary do zlokalizowania: 1. Dąbrownica – p. Krzysztof Stabrowski, starosta suraski, 2. Dąbrowa cerkiew, 3. Paszkowszczyzna – p. Hryniewiczowa
[1], 4. Starzyna, Słoboda – p. Mateusz Butwiłowski [1], 5. Prusy Dawgi – p. Śmigielski [5], 6. Słoboda, Bubny – Gabryiel Rudomina.
76
Ks. Michał JUDYCKI czas pełnienia przez niego urzędu proboszcza dokszyckiej parafii to lata pomiędzy 1691 a 1705 czyli pomiędzy znanymi
nam datami: początkiem probostwa ks. Megoliego, a wizytacją za czasów ks. Kublickiego.
77
ABW sygn. 43-14660, gdzie wypisy z ksiąg grodzkich na temat Parafianowa podaje taką osobę pod datą 4.IV.1666 r., por. rozdział VI tej pracy.
78
Ks. Jan BUDROWICZ, proboszcz Dokszyc przed 1700 r.
79
Acta visitationis ecclesiarum decanatus Augustoviensis ex speciali mandato Constantino Kazimirus Brzostowski (...) episcopus Vilenins (…) AD
1700-1717. [BCz-1775, k. 2007-2011]. Natomiast: St. Hołodek, Komunie św. wiernych w diecezji wileńskiej (XVI-XVIII w), Studia Teologiczne 2/1984, s.
117 podaje że wizytacja ta w Dokszycach odbyła się w 1700 r.
80
Ks. Michał KUBLICKI, proboszcz Dokszyc, ok. 1700 r. ale chyba przed 1708 r., w parafii pracował 2 lata ale nie zdał wszystkich egzaminów i
brakowało mu pozwolenia na słuchanie spowiedzi. Powyższe dane w BCz-1775, k. 2010-2011: „Michael Kublicki a quo ex quo Anno, et cuius promisionem
et uteruos seruatis interstis temporum necne ordinatus, An institutus od dictam Ecclesiam, necne An approbatus, a Casibus Pedi-Ordinarie resoriatis
An Literas.‖
81
BCz-1775, k. 2008.
27