Wskrzeszenia na pograniczu dwóch światów - Iwieniec

Rozdział
Rozdział IX
Królewszczyzna i Urożajne czyli to co powstało z kaplic w Zamoszu i Zaszcześlu
Spis treści.
Paragraf 1: Zamosze – kaplica filialna [XVII-XX w.]; A. Świątynia w diecezji wileńskiej (1700-1798 r.) *1700 – kościół w dobrach szlacheckich,
*1756-1798 – filialny kościół w dokszyckiej parafii, *1795-1798 – Fila w dokszyckim dekanacie, B. Filialny kościół w diecezji mińskiej i archidiecezji
mohylewskiej (1798-1917 r.). *1800 – filialistą ks. Jan Dowgiałło, *Filia parafii Dokszyce, *1854-1869 - Kaplica w parafii Dokszyce, *1870-1900 –
Spory o funkcjonowanie kaplicy, *Ok. 1901-1905 – cerkiew prawosławna, *Po ukazie tolerancyjnym z 1905 r., C. Kaplica w diecezji mińskiej i wileńskiej
(1917-1989 r.) *1920-1936 – kaplica początkiem nowej parafii, *po 1939 – zniszczenie kaplicy, *XXI w. – cmentarz w parafii Królewszczyzna.
Paragraf 2: Zaszcześle [Urożajne] - parafia p.w. św. Eliasza, A. Kaplica w mińskiej diecezji i archidiecezji mohylowskiej (1850-1925 r.),
*Wprowadzenie czyli poszukiwanie początków fundacji, *Pocz. XIX w. – przynależność do tworzonej w Zamoszu parafii, *1855 – cmentarna kaplica,
*1873 – spór z prawosławnymi, *1905 – odrodzenie kościółka w Zaszcześlu, *1917 – w mińskiej diecezji, B. Parafia w archidiecezji wileńskiej (1925-
1948 r.), *1925 - 1927 – pierwszy proboszcz: ks. Franciszek Cybulski, *1927-1928 – ks. Władysław Nowicki, *1928-1930 - ks. Wincenty Borsuk, *1930-
1932 - ks. Tadeusz Szabdej, *1932-1934 – ks. Piotr Wieliczko, *1934-1939 – ks. Stanisław Kozłowski, *1939-1941 – ks. Leon Kaczkowski, *1941-1946
– ks. Walerian Chwałowski, *1946-1948 – ks. Piotr Bartoszewicz, C. Zniszczenie parafii Zaszcześle i odrodzenie jako Urożajne (1948-2009 r.), *1949-
1995 – bez kościoła, *1996-1997 - organizacja parafii przy udziale zakonu Kapucynów, *1997-1998 – o. Wiktor Borysiewicz, *1998-2000 – o. Jan Fibek,
*2000 – o. Tadeusz Kowalski, *2000-2009 – o. Marek Pasiut;
Paragraf 3: Królewszczyzna - parafia p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, A. Filia parafii Zaszcześle (1920-1931 r.), *1920- obok kaplicy Zamosze,
*1921-1927 – opieka ks. Franciszka Cybulskiego, *1927-1928 – ks. Władysław Nowicki, *1928-1930 – o. Wincenty Borsuk, B. Parafia w Królewszczyźnie
(1931-1950 r.), *1930-1932 – ks. Tadeusz Szabdej, *1932-1934 – ks. Piotr Wieliczko, *1934-1939 – ks. Stanisław Kozłowski, *1939-1940 – ks.
Leon Kaczkowski, *1941-1946 – ks. Walerian Chwałowski, 1946-1948 – ks. Piotr Bartoszewski, *1949-1994 – lata bez stałego duszpasterza, C. Odrodzenie
parafii Królewszczyzna (1992-2009 r.), *1992 – powstanie Kościelnego Komitetu, *1994-2000 – o. Jan Fibek, *2000 – o. Tadeusz Kowalski,
*2000-2003 – o. Marek Pasiut, *2003-2005 – ks. Edward Nardowski, 2005-2009 – ks. Jerzy Borowniow.
Paragraf. 4: Krzyże, cmentarze, kaplice unickie. A. Krzyże, B. Cmentarze, *Urożajne, *Królewszczyzna, C. Unickie kaplice, *Słoboda, *Zamoszcze.
W pro wad zen ie
Zanim zaczniemy mówić o parafii Królewszczyzna, spróbujemy popatrzeć na istnienie w tym terenie katolickich kaplic w
miejscowościach Zamosze i Zaszcześle. Ta pierwsza powstała jeszcze w XVIII w., należąc, do dekanatu połockiego. Natomiast
w XIX w. na terenie powiatu borysowskiego opisywana jest kapliczka w Zaszcześlu [dzisiaj jest to wioska o n azwie
Urożajne], przy której od roku 1925, zorganizowano parafię katolicką, jaka dała początek parafii Królewszczyźnie.
PARAGRAF. 1: Zamosze 1 – kaplica filialna [XVII-XX w.].
a. Świątynia w diecezji wileńskiej (1700-1798 r.).
1700 – koś c ió ł w dobr ach s zlachec kich.
O istnieniu tu kościoła, umiejscowionego w dobrach należących do Jana Deszpot Zenowicz 2 mamy pierwsze wiadomości z
pocz. XVIII w. zawarte we wspomnianych już Akta visitationis z wizytacji odbytej za czasów biskupa Brzostowskiego, 3
gdzie czytamy: „In Bonis Zamosze dictis Perillustris Magnificus Dn`us Joanes Deszpot Zenowicz Succamerarius Polocensis,
adificanit Ecclesiam parvum pulehris Struture ad quam Seniat Capellanum, pro hoc Anno 1700 indult habet in qva
Ecclesia Imago Xsts` Crucifixi Miraculio ctaret sed nondum opprobata‖ Skoro indult dla sprawowania sakramentów udzielono
już w 1700 r., to można zakładać, że sam budynek, i miejsce na którym go postawiono, jeszcze w XVII w. był używany
do sprawowania liturgii. Jak wynika z łacińskiego tekstu, był to budynek „mały ale pięknej kons trukcji‖, w którym
znajdował się uznawany za cudowny, choć bez potwierdzenia kościelnych władz, obraz Ukrzyżowanego Pana Jezusa.
Zachowanie się jeszcze w pocz. XX w. przy tym kościele dzwonów z napisami odnośnie 1699 i 1680 r. świadczyć może
o dużo wcześniejszej budowli. 4
1756- 1782 - f ilia lny koś c ió ł w do ks zyc kie j pa ra f ii.
Więcej wiadomości na temat kolejnego kościoła, nazywanego często „filialnym parafii Dokszyckiej‖ lub po prostu „kaplica,‖
znajdujemy w dokumentach wizytacji z 1796 r., gdzie mowa, że „kościół Zamojski od 40 lat na miejscu dawnego
kościoła filialnego do Dokszyc należącego, przytomnie i dobrze z drzewa czerwonego na podmurowaniu pobudowano z
dwiema wieżami i facjatą na przedzie, kopułą na środku gontem pokrytą a dopiero kosztem JWP Eleonory Zenowiczowej
Podkomorzyny Połockiej zreperowany i na nowo gontem pokryty. Do którego dwoje drzwi na zawiasach zamkami wew.
zamykają się. Okien dużych trzy i dwie okrągłe małe koło wielkiego ołtarza. Babińczyk mały nad którym chór z galerią
toczonych. Zakrystia przystawiona do której drzwi na zawiasach w niej dwa okna małe okrągłe‖ 5
1
A. Jelski, Zamosze (10), SłG T 14, s. 387, treść przedstawianych tu materiałów każe się domyślać że mowa o tym właśnie kościele i dobrach położonych
w niedalekiej odległości od Dokszyc.
2
Zenowiczowie na tym terenie obecni byli jeszcze w k. XVI w. kiedyś to jeden z nich, Krzysztof Zenowicz, wojewoda brzeski, fundował w pobliskim
miasteczku Głębokie zbór kalwiński, jego zaś syn Mikołaj Bogusław, kasztelan połocki, już jako katolik fundował kościół św. Michała w tymże
Głębokim, por.: E. Zabiełło, Dzisna…, wyd. cyt., s. 342. Nazwisko Jana Deszpot Zenowicz, podkomorzego połockiego (zm. 1726 r.) podaje: A. Rachuba,
Metryka Litewska. Rejestr ...., wyd. cyt. Należało tu wtedy do Zenowiczów 45 dymów. Wcześniej byli on także właścicielami Porpliszcz.
3
BCz-1775, k. 2011 [dotyczy ten dokument w całości lat 1700-1717 r., ale data wizytacji w Dokszycach nie podana wyraźnie].
4
IAW sygn. 318-1730, gdzie opis z 1934 r., jaki pozostawił ks. Szdbey, czytamy tam: „Napis na większym dzwonie mówi, że fundował go Zenowicz
podkomorzy połocki w roku 1699, dzwon mniejszy jest z roku 1680-go (...) Dzwony zostały uratowane dzięki sprytowi mieszkańców Nowej-Wsi, którzy
zpod straży je wyciągnęli i zakopali na cmentarzu kościelnym (...).
5
B-1796, k. 10 i 120.
174